Dieta a refluks – podstawowe zasady

Spis treści

  1. Czym jest refluks?
  2. Objawy refluks – przełykowe
  3. Objawy refluksu – pozaprzełykowe
  4. Darmowy dzień diety
  5. Refluks – co nasila objawy?
  6. Leczenie
  7. Dieta a refluks
  8. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substacji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego
  9. Dieta a refluks – produkty zalecane
  10. Dieta a refluks – produkty przeciwskazane
  11. Praktyczne porady – widza w pigułce
  12. Bibliografia

 

Czym jest refluks?

Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. gastroesophageal reflux disease – GERD) to zarzucanie treści żołądkowej do przełyku powodujące pogorszenie jakości życia chorych i (lub) uszkodzenie nabłonka przełyku. Choroba refluksowa przełyku (GERD) zalicza się do jednej z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego w krajach wysoko rozwiniętych. Zarzucanie treści żołądkowej do przełyku obserwuje się u wielu osób, zwłaszcza po spożyciu obfitego, tłustego posiłku lub po wypiciu wina. Jeśli zjawisko występuje rzadko, epizody refluksu są krótkie, przewód pokarmowy z zarzucanej treści jest szybko oczyszczany i nie występują dolegliwości; mówimy wówczas o refluksie fizjologicznym. Na napięcie przełyku wpływa wiele czynników, m.in. leki, choroby tkanki łącznej, ciąża, otyłość, a także uszkodzenie mechanizmów obronnych przełyku, zabieg operacyjny żołądka, napoje np. kawa naturalna, alkohol, palenie tytoniu. W przypadku tej choroby zależność „dieta a refluks” jest bardzo istotna, tak samo jak zmiana stylu życia i farmakoterapia.

 

Objawy refluksu – przełykowe

  • Zgaga
  • Nieprzyjemny zapach z ust
  • Nudności
  • Wymioty
  • Bóle nadbrzusza
  • Kwaśne odbijanie
  • Uczucie pełności w nadbrzuszu
  • Zaburzenia połykania – dysfagia
  • Bolesne połykanie – odynofagia
  • Uczucie cofnięcia się pokarmu.

 

Objawy refluksu – pozaprzekłykowe

  • Kołatanie serca
  • Przewlekły kaszel
  • Świszczący oddech
  • Chrypka
  • Chrząkanie
  • Bezdech nocny
  • Próchnica
  • Zapalenie dziąseł

 

Darmowy dzień diety

 

Refluks – co nasila objawy?

Jest kilka sytuacji, w których objawy refluksu mogą się nasilać. Należą do nich m.in. :

  • Aktywność fizyczna – szczególnie narażeni na nasilone objawy refluksu jesteśmy gdy mamy do czynienia z ćwiczeniami wymagającymi intensywnego skakania, odwracania się do góry nogami czy schylania. Dotyczy to też wykonywania ćwiczeń w pozycji leżącej. Objawy mogą się również nasilać podczas ćwiczeń z wykorzystaniem dużych ciężarów. Nie musisz całkowicie rezygnować z aktywności fizycznej przy refluksie, ale dostosuj ją do swoich możliwości. Umiarkowana aktywność fizyczna przyniesie Ci zdecydowane korzyści. Warto zdecydować się na ruch w postaci szybkiego marszu, długich spacerów, pływania czy jazdy na rowerze. Regularną aktywność fizyczną zaleca się szczególnie osobom z nadmierną masą ciała.
  • Pozycja leżąca – objawy refluksu mogą nasilać się podczas zbyt długiego przebywania w pozycji leżącej, czyli np. podczas snu. Jeśli tak dzieje się w Twoim przypadku, warto podłożyć pod głowę kilka dodatkowych poduszek i spać spokojniej w pozycji półleżącej.
  • Pochylanie się – tutaj mamy do czynienia z odwróceniem do góry nogami naszego przewodu pokarmowego. Cała treść pokarmowa ma wtedy większe szanse przelać się do przełyku. Jest to kłopotliwe w sytuacjach takich jak: praktyka jogi, rozciąganie się czy sprzątanie.
  • Otyłość – w szczególności skumulowana w okolicy brzucha (czyli tzw. otyłość brzuszna) jest istotnym czynnikiem nasilającym objawy choroby refleksowej. Tłuszcz gromadzący się wokół jamy brzusznej powoduje nacisk na żołądek co zwiększa ryzyko wystąpienia refluksu a także krótkiego epizodu bólowego. W ramach profilaktyki refluksowej (i nie tylko) warto kontrolować swoją masę ciała.
  • Tłuste i duże posiłki jedzone na szybko – wszystkie trzy elementy mają znaczenie. Spożywanie dużych, obfitych posiłków powoduje częstsze nasilenie objawów refleksu. Jeśli dodatkowo posiłki te są obfite w tłuszcz, objawy zwiększają na swojej sile. W przypadku choroby refleksowej zaleca się spożycie 4-6 mniejszych posiłków, jedzonych na spokojnie. Podczas szybkiego spożycia posiłku połykamy większą ilość powietrza, co wpływa na wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego i przyczynia się do powstawania objawów refluksu.
  • Palenie tytoniu – palenie powoduje upośledzenie oczyszczania przełyku, zmniejsza napięcie w dolnym zwieraczu przełyku i przyczynia się do nasilenia refluksu. Osobom cierpiącym na tę dolegliwość zaleca się całkowitą rezygnację z palenia tytoniu.

 

Leczenie

W pierwszej fazie choroby stosowane jest leczenie zachowawcze, polegające na modyfikacji stylu życia i stosowaniu diety eliminującej objawy. U wielu chorych,  np. w drugiej fazie choroby niezbędne jest leczenie farmakologiczne lekami zmniejszającymi wydzielanie żołądkowe, blokującymi receptory histaminowe, działającymi neutralizująco i osłaniająco na żołądek. Czasem zachodzi konieczność leczenia chirurgicznego, operacja wykonywana jest wówczas, kiedy leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne. Np. chorzy z nocną zgagą i przepukliną rozworu przełykowego przepony, a także u których zarzucana do przełyku treść żołądkowa zawiera żółć.

 

Dieta przy refluksie

Dieta przy refluksie powinna być łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Posiłki należy spożywać częściej, 4-6 razy dziennie, niewielkie objętościowo, o stałych porach. Posiłki obfite rozciągają żołądek, powodując jednocześnie osłabienie napięcia dolnego zwieracza przełyku. Zwiększa się ilość krótkotrwałych relaksacji zwieracza i zarzucanie treści żołądkowej do przełyku.

 

Dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego

Prawidłowa dieta przy refluksie to dieta łatwo strawna z ograniczoną ilością produktów i potraw działających pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka. Zaliczamy do nich: mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane, kwaśne napoje, nierozcieńczone soki z owoców i warzyw, napoje alkoholowe, kawa naturalna, mocna herbata, produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone, pieczone, ostre przyprawy. Ilość białka w diecie należy zwiększyć do 1,2g/kg nmc. Białko pełnowartościowe z mleka, twarogu, jaj, drobiu, ryb, mięsa wiąże nadmiar kwasu solnego. Niewskazane jest jednak mleko w większych ilościach niż 0,7-1l/d, ponieważ mleko początkowo osłania błonę śluzową żołądka, łagodzi ból, a po wchłonięciu zawarty w mleku wapń wpływa na zwiększenie wydzielania gastryny, która działa pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka.

Tłuszcze wykazują zdolność hamowania wydzielania kwasu solnego, zmniejszają równocześnie motorykę żołądka. W diecie należy uwzględnić tłuszcze roślinne, które zmniejszają stężenie cholesterolu. Tłuszcze pokrywają w 30% dobowe zapotrzebowanie energetyczne. Do produktów hamujących wydzielanie żołądkowe oprócz tłuszczów należą słabe roztwory cukru, natomiast ograniczeniu podlega błonnik pokarmowy, należy więc z diety wykluczyć pieczywo razowe, grube kasze oraz surowe owoce i warzywa.

Z diety wyklucza się produkty trudno strawne, wzdymające, ostro przyprawione. Posiłki należy spożywać regularnie, o jednakowych porach dnia w niewielkiej objętości, 4-6 razy dziennie. Ważna jest temperatura potraw – nie powinny one być zbyt gorąca ani zbyt zimne. Umiarkowana temperatura posiłków chroni przed przekrwieniem błony śluzowej żołądka. Dieta powinna być dostosowana indywidualnie dla każdego chorego. Należy uwzględnić obserwację pacjenta i wykluczyć te pokarmy, które wywołują i nasilają dolegliwości.

Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenie bez obsmażania na tłuszczu lub pieczenie w folii. Tłuszcz dodaje się do gotowych potraw. Zupy i sosy podprawia się zawiesiną z mąki i śmietanki lub mąki i mleka. Zastosowanie w tej diecie będą miały zupy przecierane. Warzywa i owoce należy podawać gotowane w postaci rozdrobionej. Soki owocowo-warzywne powinny być rozcieńczone, najlepiej mlekiem. Niewskazane są ciasta zarabiane na stolnicy oraz potrawy smażone i pieczone w sposób tradycyjny.

 

 

Jadłospis przy refluksie - produkty zalecane:

  • Zboża: pieczywo pszenne, graham, mąka pszenna, kasza manna, kasza kuskus, kasza jęczmienna perłowa, płatki owsiane błyskawiczne, ryż biały, ryż basmati, ryż jaśminowy, drobny makaron pszenny.
  • Nabiał: chude mleko (do 2% tłuszczu), chudy twaróg, półtłusty twaróg, jogurt naturalny, serek homogenizowany, maślanka, kefir, mozzarella light, ser kozi, jaja gotowane na miękko, w koszulce, omlety, jajecznica na parze.
  • Mięso: chude: wołowina, cielęcina, kurczak, indyk, chuda wieprzowina w ograniczonej ilości.
  • Ryby: chude: słodkowodne (np. leszcz, okoń, sandacz), morskie (np. dorsz, morszczuk, sola), ryby tłuste słodkowodne i morskie w ograniczonych ilościach.
  • Wędliny: chude wieprzowe, drobiowe, wołowe.
  • Owoce: owoce dobrze tolerowane.
  • Warzywa: warzywa dobrze tolerowane.
  • Ziemniaki: gotowane.
  • Tłuszcze: olej rzepakowy, oliwa z oliwek, masło.
  • Desery: kisiel, mus owocowy, biszkopty, dżemy bez pestek, miód, ciasto drożdżowe, galaretka.
  • Napoje: woda niegazowana, rozcieńczone soki, bardzo słaby napar kawy/herbaty, herbaty ziołowe i owocowe.
  • Przyprawy: łagodne, dobrze tolerowane np.  bazylia, oregano, cynamon.
  • Sposób przygotowania: gotowanie, duszenie, pieczenie w folii, grillowanie (w ograniczonych ilościach).

 

Dieta na refluks - produkty przeciwskazane:

  • Zboża: pieczywo żytnie, razowe, kasza gryczana, kasza pęczak, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, mąka razowa, mąka żytnia.
  • Nabiał: tłuste mleko (3,2%), tłusty twaróg, sery żółte, sery topione, sery pleśniowe, ser feta, śmietana (powyżej 20% tłuszczu), jaja smażone.
  • Mięso: tłuste: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki.
  • Wędliny: tłuste wędliny, pasztet, konserwy mięsne i rybne.
  • Owoce: owoce cytrusowe, soki, wiśnie, śliwki, maliny, czereśnie, porzeczki, agrest, truskawki, owoce suszone.
  • Warzywa: cebula, por, szczypiorek, czosnek, kapusta, brukselka, pomidory i przetwory z pomidorów, warzywa marynowane, grzyby, warzywa strączkowe.
  • Ziemniaki: smażone, frytki, chipsy, placki ziemniaczane.
  • Tłuszcze: smalec, boczek.
  • Desery: czekolada, chałwa, torty, kremy, bita śmietana, pączki, lody śmietanowe, wyroby z ciasta francuskiego.
  • Napoje: mocna kawa i herbata, alkohol, nierozcieńczone soki owocowe, woda gazowana, kakao, napoje energetyzujące, sok pomidorowy.
  • Przyprawy: papryka ostra, chili, curry, pieprz, musztarda, chrzan, kostki rosołowe,
  • Sposób przygotowania: smażenie, smażenie w głębokim tłuszczu.

 

Dieta refluksowa - wiedza w pigułce. 

Przeszliśmy przez wszystkie etapy wiedzy teoretycznej dotyczącej refluksu, teraz czas na krótkie podsumowanie w postaci wiedzy praktycznej.

  • Nie spożywaj potraw, które są zbyt zimne lub zbyt gorące - spożywanie posiłków o skrajnych temperaturach może powodować podrażnienie przełyku. Zawsze przed spożyciem upewnij się, że jedzenie ma odpowiednią, neutralną temperaturę.
  • Ostatni posiłek spożyj 2-4 godziny przed snem - pozwoli to uniknąć objawów refluksu w nocy.
  • Unikaj potraw kwaśnych, ostrych, tłustych. Poza tym czekolady, alkoholu, mocnej kawy i herbaty.
  • Zrezygnuj ze smażenia. Zamiast tego wybierz gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania na tłuszczu i pieczenie w folii.
  • Unikaj produktów, po których czujesz nasilenie dolegliwości.
  • Posiłki spożywaj regularnie, 4-6 razy na dobę, mniejsze porcje, w spokojnej atmosferze.
  • Zachowaj odpowiedni odstęp pomiędzy spożyciem posiłku a ćwiczeniami.
  • Zrezygnuj z palenia tytoniu.
  • Unikaj pozycji leżącej bezpośrednio po posiłku.

 

Bibliografia:

  1. Ciborowska H., Rudnicka A., Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Żywienie w chorobie refleksowe, str. 336-340.
  2. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Dietoterapia, wyd. PZWL, Warszawa, 2015.
  3. Jarosz M. (red), Praktyczny podręcznik dietetyki, wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa,
  4. Festi D., Scaioli E., et al., Body weight, lifestyle, dietary habits and gastroesophageal reflux disease, World J Gastroenterol 2009 April 14; 15(14): 1690-1701
  5. Chmiel K., Niśkiewicz I., et al., Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3-4, 216-221
Udostępnij:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *