Spis treści
- Na czym polega dieta lekkostrawna?
- Kiedy i jak długo powinniśmy stosować dietę lekkostrawną?
- Metody obróbki cieplnej
- Błonnik pokarmowy w diecie lekkostrawnej
- Produkty zalecane i przeciwskazane
- Dieta lekkostrawna – przykładowy dzień diety
- Bibliografia
Na czym polega dieta lekkostrawna?
Dieta lekkostrawna (inaczej łatwostrawna) to dieta lecznicza, która jest modyfikacją żywienia podstawowego. Od standardowej diety różni się tym, że spożywamy pokarmy, które łatwo ulegają trawieniu i nie obciążają przewodu pokarmowego. W diecie lekkostrawnej wyklucza się produkty bogate w błonnik pokarmowy, potrawy wzdymające, ostre i nasączone tłuszczem. Głównym celem diety lekkostrawnej jest odciążenie przewodu pokarmowego, łagodzenie dolegliwości ze strony układu pokarmowego i poprawa stanu zdrowia.
W diecie lekkostrawnej zaleca się, by jeść 4-5 mniejszych posiłki dziennie, w podobnych odstępach czasowych. Każdy kęs należy dokładnie gryźć i żuć. Ponadto powinno się pić min. 1,5l wody dziennie. Istotną rolę w diecie lekkostrawnej odgrywa także sposób przygotowania potraw. Zaleca się, by potrawy gotować na wodzie, na parze, piec w folii, w rękawie lub w naczyniu żaroodpornym. Zakazane jest smażenie i grillowanie.
Kiedy i jak długo powinniśmy stosować dietę lekkostrawną?
Dieta łatwostrawna najczęściej zalecana jest dla pacjentów w określonych jednostkach chorobowych, do których należą m.in.:
- nadmierna pobudliwość jelita grubego;
- choroby żołądka i jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, nieżyt żołądka, stan zapalny błony śluzowej żołądka lub jelit);
- wyrównane choroby nerek i dróg moczowych;
- choroby infekcyjne, które przebiegają z gorączką;
- choroby zapalne płuc i opłucnej o ostrym przebiegu;
- przewlekłe choroby układu oddechowego, przebiegające z rozedmą płuc;
- nowotwory przewodu pokarmowego (np. rak jelita grubego).
Jest to sposób żywienia zalecany dla:
- osób w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych;
- osób chorych, którzy ze względu na swój stan długo leżą w łóżku, na skutek czego może dojść do zaburzenia pracy przewodu pokarmowego;
- osób starszych.
Okres w którym stosowana jest dieta łatwostrawna będzie zależny indywidualnie od danej osoby. Najczęściej zaleca się, aby stosować ją do momentu ustąpienia objawów chorobowych lub poprawy stanu zdrowia oraz kondycji fizycznej do stopnia, który umożliwia bezpieczne rozszerzenie diety pacjenta.
Jest to bardzo ważne, ponieważ długotrwałe stosowanie tego rodzaju diety może sprzyjać niedoborom witamin, a w rezultacie pogorszeniu odporności, problemów z koncentracją czy pogorszeniu kondycji włosów i paznokci.
Włączanie nowych produktów do diety powinno przebiegać stopniowo i na początku należy je wprowadzać w niewielkich ilościach. Dzięki temu pacjent zapobiegnie nieprzyjemnym dolegliwościom takim, jak wzdęcia czy zaparcia.
Metody obróbki cieplnej przy diecie diecie łatwostrawnej
Sposób obróbki produktów spożywczych ma ogromne znaczenie w przygotowywaniu potraw. Smażenie na tłuszczu, wędzenie oraz tradycyjne pieczenie z dużym dodatkiem tłuszczu będą sprzyjać długiemu zaleganiu posiłku w żołądku, a jednym głównych założeń omawianej diety, jest ograniczenie produktów ciężkostrawnych. W związku z tym należy stosować takie sposoby obróbki termicznej, jak:
- gotowanie w wodzie lub na parze;
- duszenie (bez wcześniejszego obsmażania);
- pieczenie w papierze pergaminowym;
- pieczenie w rękawie;
- pieczenie w naczyniach żaroodpornych;
- grillowanie w opiekaczu elektrycznym;
- smażenie z dodatkiem wody lub na parze.
Warto zwrócić także uwagę na inne aspekty związane z przygotowywaniem jedzenia, czyli np. jego przechowywanie. Podczas stosowania diety lekkostrawnej zaleca się, aby potrawy były przygotowywane „na świeżo”, czyli bez uprzedniego przechowywania posiłku w lodówce. Dzięki temu jest mniejsze prawdopodobieństwo zakażenia bakteryjnego posiłku.
Błonnik pokarmowy w diecie lekkostrawnej
Błonnik pokarmowy to jadalne składniki tkanek roślinnych i zwierzęcych, których nasz przewód pokarmowy nie jest w stanie samodzielnie rozłożyć. Błonnik nie stanowi pojedynczej substancji, którą możemy w prosty sposób wyizolować. Jest to duża grupa niejednorodnych chemicznie związków, zawartych w owocach warzywach czy pełnoziarnistych produktach zbożowych, które spełniają w naszym organizmie szereg ważnych funkcji takich, jak:
- zapobieganie występowaniu zaburzeń gospodarki lipidowej (pektyny i gumy pomagają obniżyć stężenie cholesterolu-LDL we krwi, dzięki zmniejszeniu wchłaniania tłuszczów i cholesterolu w jelicie cienkim);
- wydłużenie czasu pasażu jelitowego (ograniczenie możliwości powstawania czynników rakotwórczych lub skrócenie ich kontaktu z błoną śluzową jelita);
- zdolność wiązania toksycznych związków (np. metali ciężkich);
- obniżenie pH kału (sprzyja to namnażaniu się bakterii, które korzystnie wpływają na nasz organizm);
- korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową (np. sprzyja zachowaniu niższych wartości glikemii po posiłku);
- wpływ na zwiększenie wydzielania soków trawiennych, a także pobudzenie ukrwienia jelit.
Ze względu na swoje właściwości wiązania wody, przez które treść pokarmowa pęcznieje i wydłuża się jej czas zalegania w przewodzie pokarmowym, jego nadmierne spożycie może podrażniać przewód pokarmowy i powodować uczucie dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej.
Stąd bardzo istotnym aspektem diety lekkostrawnej jest odpowiednia podaż błonnika pokarmowego. Zalecane jest jego ograniczenie (25 g/dobę) lub spowodowanie, że będzie on mniej drażniący dla przewodu pokarmowego poprzez:
- wybieranie delikatnych warzyw i owoców;
- obieranie warzyw i owoców ze skórki;
- usuwanie twardych i zwłókniałych części oraz pestek z owoców i warzyw;
- gotowanie;
- przecieranie przez sito, siekanie, miksowanie lub blendowanie;
- spożywanie owoców i warzyw w postaci przecierów i soków;
- wybieranie oczyszczonych produktów zbożowych (np. mąk o niskim typie, pieczywa z mąki pszennej, drobne kasze).
Warto pamiętać, że ograniczyć, to nie znaczy całkowicie wyeliminować ze swojej diety. Rezygnacja z produktów zawierających błonnik (owoców, warzyw, produktów zbożowych itd.) może w dłuższej perspektywie czasu wiązać się z zagrożeniem wystąpienia niedoborów witamin i składników mineralnych.
Dieta lekkostrawna - produkty zalecane i przeciwskazane
Przygotowując jadłospis przy diecie lekkostrawnej warto wiedzieć czego unikać, a które produkty możemy spożywać bez większej obawy. W poniższych tabelach znajdziesz produkty zalecane i przeciwwskazane.
| Wskazane | Niewskazane | |
| Dodatki do pieczywa | masło, mięso gotowane, chude wędliny, chudy nabiał | tłuste wędliny, salceson, konserwy mięsne, smalec, tłuste sery dojrzewające, serek topiony |
| Zupy i sosy | rosół gotowany na chudych gatunkach mięs lub na warzywach, zupa jarzynowa, krupnik, sos koperkowy, pomidorowy. | tłuste i zawiesiste zupy na wywarach mięsnych, z dodatkiem tłustych mięs lub grzybów, dodatkiem zasmażki lub śmietany, sosy na bazie cebuli i grzybów. |
| Dodatki do zup | pieczywo pszenne, grzanki, lane ciasto, kluski biszkoptowe, kluski francuskie, groszek ptysiowy, ziemniaki | jaja gotowane na twardo, kluski kładzione, łazanki, nasiona roślin strączkowych |
| Ziemniaki | gotowane, pieczone | smażone (zwłaszcza na głębokim tłuszczu np. krążki, frytki) |
| Desery | kisiel, budyń, galaretki owocowe, musy, bezy, suflety, soki i przeciery owocowe | ciasta z dużą ilością tłuszczu, torty, desery zawierające alkohol lub kakao |
Dieta lekkostrawna - produkty zalecane:
| Kategoria | Zalecane | Zalecane w ograniczonych ilościach |
| Pieczywo | pieczywo jasne (chleb pszenny, bułki pszenne), biszkopty | pieczywo cukiernicze (np. ciasto drożdżowe bez dodatków), chleb graham pszenny. |
| Produkty zbożowe | drobne kasze (np. kasza manna, perłowa), ryż biały, ryż do ristotto, drobne makarony | - |
| Mleko i produkty mleczne | masło, chudy twaróg, serek homogenizowany, jogurty z niską zawartością tłuszczu (np. skyr), mleko, kefir, maślanka, serwatka | twaróg półtłusty lub tłusty, jaja, ser podpuszczkowy z mniejszą ilością tłuszczu, jogurty pełnotłuste, mleko pełnotłuste |
| Mięso | mięso gotowane, chude wędliny (np. polędwica z drobiu), chuda cielęcina, królik, kurczak, indyk | chuda wieprzowina, młoda wołowina |
| Ryby | dorsz, pstrąg, sola, morszczuk, karmazyn, sandacz, flądra, lin, okoń, szczupak, mintaj | makrela, śledź, sardynka, leszcz |
| Warzywa | młode i soczyste: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki, warzywa gotowane i/lub rozdrobnione lub przetarte, w postaci surowych soków | szpinak, rabarbar, kalafior, brokuły, fasolka szparagowa, sałata zielona, drobno starte surówki (np. z selera, marchwi) |
| Owoce | dojrzałe, soczyste: jagodowe (maliny, jagody, borówki), winogrona bez pestek, owoce cytrusowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone lub gotowane | wiśnie, śliwki, śliwki suszone, kiwi, melon |
| Źródła tłuszczu | dodawane na surowo: olej słonecznikowy, olej rzepakowy, oliwa z oliwek, masło | margaryny miękkie (utwardzane metodą estryfikacji), śmietana |
| Przyprawy | sok z cytryny, pietruszka, kaperek, majeranek, rzeżucha, melisa | ocet winny, sól, pieprz ziołowy, jarzynka, papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek, kminek |
| Napoje | mleko z zawartością 2 % i poniżej tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, herbata z mlekiem, słaba herbata, herbata owocowa/ ziołowa, soki owocowe lub warzywne, napoje mleczno-owocowe (koktajle), woda niegazowana, | słaba kawa naturalna z mlekiem |
Dieta lekkostrawna - produkty przeciwskazane:
| Kategoria | Niewskazane |
| Pieczywo | chleb żytni, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami |
| Produkty zbożowe | grube kasze (np. gryczana, pęczak), makarony pełnoziarniste |
| Mleko i produkty mleczne | tłuste sery np. Feta, Fromage, sery dojrzewające, serek topiony |
| Mięso | wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki |
| Ryby | karp, łosoś, sum |
| Warzywa | warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, warzywa marynowane i/lub z dużą ilością soli |
| Owoce | gruszki, daktyle, czereśnie, owoce marynowane |
| Źródła tłuszczu | smalec, słonina, boczek, margaryny twarde, orzechy |
| Przyprawy | ostre przyprawy: ocet, pieprz, papryka chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca |
| Napoje | alkohol, mocne kakao, płynna czekolada, mocna herbata, woda gazowana, słodkie napoje gazowane |
Dieta lekkostrawna przepisy i przykładowy jadłospis
Powyżej omówiliśmy już główne założenia diety lekkostrawnej. Wiemy już, że musi być ona w pełni doborowa pod względem dostarczanej energii, makroskładników, witamin oraz składników mineralnych, uwzględniać konkretne sposoby obróbki technologicznej oraz nie może zawierać dużej ilości błonnika pokarmowego.
Warto też nadmienić co nieco na temat pór oraz objętości posiłków. Zalecane jest spożywanie od 4 do 6 posiłków w ciągu dnia, najlepiej regularnie w określonych godzinach. Jedzenie częściej i w mniejszych ilościach zapobiega nadmiernemu obciążeniu układu pokarmowego, powoduje mniejsze wyrzuty insuliny oraz sprzyja lepszemu wchłanianiu i wykorzystaniu składników pokarmowych przez organizm. Dobrze, aby ostatni posiłek zjeść na ok. 2-3 godziny przed snem.
Poniżej przygotowałam dla Ciebie przykładowy, jednodniowy jadłospis uwzględniający wszystkie założenia diety łatwostrawnej.
Dieta lekkostrawna jadłospis 1800 kcal
Bibliografia
- Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka Żywienie Chorego i Zdrowego Człowieka, PZWL, 2019.
- Grzymisławski M., Gawęcki J. Żywienie Człowieka Zdrowego i Chorego, PWN, 2012.
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-lekkostrawna-2/
- https://www.medicover.pl/zdrowie/dieta/lekkostrawna/
