Spis treści
- Dna moczanowa
- Objawy dny moczanowej
- Przyczyny dny moczanowej
- Dieta w dnie moczanowej
- Produkty zalecane i przeciwskazane
- Przykładowy dzień diety
- Podsumowanie
- Bibliografia
Dna moczanowa
Dna moczanowa, znana również jako podagra, jest przewlekłą chorobą zapalną, która dotyczy stawów. Choroba ta wynika z nadmiaru kwasu moczowego we krwi, co prowadzi do odkładania się kryształów moczanu sodu w stawach i tkankach okołostawowych.
Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju dny moczanowej jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi, który może być spowodowany przez kilka czynników. Jednym z nich jest nadmierna produkcja kwasu moczowego przez organizm, natomiast drugim jest zmniejszone wydalanie kwasu moczowego przez nerki. Choroba ta częściej dotyka mężczyzn po 40. roku życia oraz kobiety po menopauzie. Dodatkowe czynniki ryzyka to otyłość, dieta bogata w puryny (substancje zawarte w niektórych pokarmach, które przekształcają się w kwas moczowy) oraz dziedziczność.
Diagnoza dny moczanowej opiera się na analizie objawów klinicznych, pomiarze poziomu kwasu moczowego we krwi oraz badaniu płynu stawowego w celu wykrycia kryształów moczanu sodu. Dodatkowo, lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak rentgen czy tomografia komputerowa, w celu oceny stopnia uszkodzenia stawów.
Leczenie dny moczanowej obejmuje zarówno łagodzenie objawów podczas ataku, jak i długoterminowe zapobieganie nawrotom. W przypadku ataku, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub glikokortykosteroidy, które pomagają w łagodzeniu bólu i zapalenia. W celu zapobiegania nawrotom, stosuje się leki obniżające poziom kwasu moczowego, takie jak allopurinol czy febuksostat. Dodatkowo, zmiany stylu życia, takie jak utrzymanie zdrowej masy ciała, unikanie alkoholu i ograniczenie spożycia pokarmów bogatych w puryny, mogą pomóc w kontrolowaniu objawów i redukcji poziomu kwasu moczowego.
Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą i wymaga długoterminowej opieki. Współpraca z lekarzem i przestrzeganie zaleceń dotyczących leczenia i zmiany stylu życia są kluczowe w zarządzaniu tą chorobą.
Objawy dny moczanowej
Objawy dny moczanowej często pojawiają się nagląco i obejmują:
- Silny ból stawów, zazwyczaj atakujący jedno z dużych stawów, takich jak staw kolanowy, staw skokowy lub staw palucha.
- Obrzęk, zaczerwienienie i uczucie gorąca wokół dotkniętego stawu.
- Ograniczenie ruchomości stawu.
- Gorączka i ogólne złe samopoczucie w czasie ataku.
Ataki dny moczanowej mogą powtarzać się i trwać od kilku dni do kilku tygodni. Bez odpowiedniego leczenia i zarządzania chorobą, dny moczanowej może postępować, prowadząc do powstawania tofusów. Tofusy to guzki wypełnione kryształami moczanu sodu, które mogą tworzyć się w stawach, tkance podskórnej, nerkach i innych narządach. Długotrwałe odkładanie się kryształów moczanu sodu może prowadzić do uszkodzenia stawów i przewlekłej niewydolności nerek.
Przyczyny dny moczanowej
Przyczyny dny moczanowej są związane głównie z nadmiarem kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy jest naturalnym produktem przemiany materii puryn, które są obecne w niektórych pokarmach oraz powstają w wyniku procesu metabolicznego w organizmie.
Główne przyczyny dny moczanowej to:
- Nadmierna produkcja kwasu moczowego: U niektórych osób organizm produkuje zbyt dużo kwasu moczowego w wyniku intensywnej przemiany materii. Ta sytuacja może wynikać z genetycznych czynników, nieprawidłowości metabolicznych lub chorób takich jak białaczka, anemia sierpowata lub szpiczak mnogi.
- Niedostateczne wydalanie kwasu moczowego: Nerki są odpowiedzialne za usuwanie nadmiaru kwasu moczowego z organizmu. Jeśli nerki nie funkcjonują prawidłowo, nie są w stanie wydalić wystarczającej ilości kwasu moczowego, co prowadzi do jego nadmiernego gromadzenia się we krwi. Niewydolność nerek, niewłaściwe funkcjonowanie nerek, otyłość, nadużywanie alkoholu oraz niektóre leki mogą przyczyniać się do tego problemu.
- Czynniki dietetyczne: Spożywanie dużych ilości pokarmów bogatych w puryny może zwiększać poziom kwasu moczowego. Puryny są naturalnie obecne w niektórych pokarmach, takich jak czerwone mięso, podroby, krewetki, sardynki, tuńczyk, alkohol (szczególnie piwo) oraz napoje słodzone fruktozą. Dieta bogata w puryny może zwiększać ryzyko wystąpienia dny moczanowej u osób podatnych.
- Dziedziczność: Genetyczne predyspozycje mogą wpływać na skłonność do dny moczanowej. Osoby mające członków rodziny z tą chorobą są bardziej narażone na jej wystąpienie.
- Inne czynniki: Otyłość, nadwaga i cukrzyca mogą zwiększać ryzyko wystąpienia dny moczanowej. Niektóre leki również mogą przyczyniać się do podwyższonego poziomu kwasu moczowego.
W większości przypadków dny moczanowej przyczyna jest kombinacją tych czynników. Ważne jest zrozumienie tych przyczyn, aby móc wprowadzić odpowiednie zmiany w stylu życia i leczeniu, które pomogą w kontrolowaniu poziomu kwasu moczowego i zapobieganiu nawrotom ataków dny moczanowej.
Dna moczanowa dieta i przepisy
Najważniejszym zaleceniem diety przy dnie moczanowej jest ograniczenie produktów bogatych w puryny, które wpływają na zwiększenie poziomu kwasu moczowego. Głównie powinniśmy zwrócić uwagę na żywność pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso, ryby i owoce morza. Wysoki udział mięsa w diecie jest związany z wyższym ryzykiem wystąpienia dny, natomiast nie zauważono takiej zależności podczas spożycia produktów roślinnych z wyższą zawartością puryn. Najwięcej puryn znajdziemy w podrobach, wędlinach, tuńczyku, makreli i sardynkach a także w napojach alkoholowych, zwłaszcza w piwie. Zamiast tego warto się skupić na spożywaniu minimalnych ilości chudego mięsa, drobiu, ryb o niskiej zawartości puryn oraz nabiału o niskiej zawartości tłuszczu a białko możemy czerpać też z soi i nasion roślin strączkowych.
W celu utrzymania stężenia kwasu na niskim poziomie najlepiej wypada dieta wegetariańska oraz pescowegetariańska, czyli zawierająca ryby.
W diecie przy dnie moczanowej drugim ważnym aspektem jest zwiększenie spożycie warzyw i owoców. Warzywa i owoce są zazwyczaj niskie w puryny i bogate w substancje odżywcze, takie jak witamina C i błonnik. Zaleca się spożywanie różnorodnych świeżych warzyw i owoców, które pomagają w utrzymaniu zdrowej masy ciała i ogólnego dobrego samopoczucia.
Powinno się unikać napojów słodzonych fruktozą. Napoje te, zwłaszcza gazowane i soki owocowe o wysokiej zawartości fruktozy, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ataków dny moczanowej. W diecie przy dnie moczanowej lepiej wybierać wodę, niegazowane napoje bezcukrowe lub herbatę ziołową. Ważne jest także picie odpowiedniej ilość płynów, zwłaszcza wody, jest istotne w utrzymaniu nawodnienia organizmu. Dobrze nawodniony organizm pomaga w usuwaniu kwasu moczowego przez nerki.
Ważne jest, aby mocno ograniczyć lub całkowicie wyeliminować alkohol z diety. Alkohol może wpływać na metabolizm kwasu moczowego i zwiększać jego produkcję. Osoby z dną moczanową powinny ograniczyć spożycie alkoholu, zwłaszcza piwa.
Otyłość jest również powiązana z większym ryzykiem wystąpienia dny moczanowej i nasileniem jej objawów. Ważne jest utrzymanie zdrowej masy ciała poprzez regularną aktywność fizyczną i zrównoważoną dietę.
Nawet jeśli dolegliwości bólowe ustąpią – nadal stosuj dietę niskopurynową!
Warto jednak pamiętać, że każdy pacjent może mieć indywidualne potrzeby dietetyczne, dlatego zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby opracować spersonalizowany plan żywieniowy odpowiedni dla danej osoby z dną moczanową.
Dna moczanowa jadłospis, produkty zalecane i przeciwskazane
Co jeść a czego lepiej nie jeść przy dnie moczanowej? Jak powinna wyglądać dieta przy dnie moczanowej?
Zalecane:
- Mleko, sery twarogowe, jaja, jogurty
- Jasne pieczywo
- Ograniczone ilości drobiu, chudej wołowiny i wieprzowiny, dorsz, mintaj, sandacz
- Buraki, marchew, ziemniaki, cebula, kapusta biała, cukinia, pomidory, ogórki, papryka, rzodkiewka
- Jabłka, winogrona, pomarańcza, truskawki, śliwki, kiwi, czerwone porzeczki
- Nasiona słonecznika, orzechy, migdały
- Tłuszcze i oleje
- Kakao, cukier, miód
W dnie moczanowej potrawy z mięsa, drobiu i ryb powinny być gotowane (najlepiej w dużej ilości wody), nie smażone. Podczas gotowania zmniejsza się ilość puryn w produkcie. Dzięki temu można obniżyć stężenie kwasu moczowego o 10-20 procent.
Przeciwwskazane:
- Tłuste produkty mleczne
- Wywar na kościach, podroby, wędliny
- Szproty, śledzie, sardynki, łosoś, makrela, ryby wędzone, tuńczyk, halibut
- Owoce morza
- Alkohol, zwłaszcza piwo
- Słodzone napoje
Dieta na dne moczanową - przykładowy jadłospis
Podsumowanie
- Jedz 4–5 posiłków dziennie, co 3–4-godziny.
- Unikaj spożywania posiłków na krótko przed pójściem do łóżka, najlepiej zjedz ostatni posiłek około 2–3 godziny przed snem.
- Pij min. 2 litry płynów w ciągu dnia, głównie wodę.
- Gotowanie mięsa drobiowego w dużej ilości wody zmniejszy zawartość puryn w produktach.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała, ponieważ dna moczanowa częściej dotyka osoby borykające się z nadwagą lub otyłością.
- Zaleca się, aby dieta przy podagrze obejmowała eliminację lub znaczne ograniczenie mięsa i produktów mięsnych. W celu utrzymania stężenia kwasu na niskim poziomie najlepiej wypada dieta wegetariańska oraz pescowegetariańska, czyli zawierająca ryby.
- Co wpływa na zminimalizowanie ryzyka choroby? Udział produktów bogatych w witaminę C np. papryka, natka pietruszki, kiwi, truskawki, niskotłuszczowy nabiał czy tłuszcze roślinne.
- Ćwiczenia o umiarkowanej intensywności są bardzo pożądane przy leczeniu dny moczanowej. Utrzymywanie regularnych spacerów, wyjść na rower, ćwiczeń i innych rodzajów aktywności będzie sprzyjało obniżaniu kwasu moczowego. Jednak lepiej unikać bardzo męczącego wysiłku fizycznego, ponieważ może on mieć odwrotny skutek.
- Nawet jeśli dolegliwości bólowe ustąpią – nadal stosuj dietę niskopurynową.
Bibliografia
- MacFarlane, Lindsey A., and Seoyoung C. Kim. "Gout: a review of nonmodifiable and modifiable risk factors." Rheumatic Disease Clinics 40.4 (2014): 581-604.
- Teng, Gim Gee, et al. "Food sources of protein and risk of incident gout in the Singapore Chinese Health Study." Arthritis & rheumatology 67.7 (2015): 1933-1942.
- Saag, Kenneth G., and Hyon Choi. "Epidemiology, risk factors, and lifestyle modifications for gout." Arthritis research & therapy 8.1 (2006): 1-7.
- Shulten, P., et al. "The role of diet in the management of gout: a comparison of knowledge and attitudes to current evidence." Journal of Human Nutrition and Dietetics 22.1 (2009): 3-11.
