Spis treści
- Czym jest niedoczynność tarczycy?
- Niedoczynność tarczycy – przyczyny
- Niedoczynność tarczycy – objawy
- Nadwaga a niedoczynność tarczycy
- Dieta w niedoczynności tarczycy – zalecenia
- Suplementacja
- Dieta przy niedoczynności tarczycy a stosowanie lewotyroksyny
- Co jeść a czego unikać?
- Zalecenia – podsumowanie
- Przykładowy jadłospis – dzień diety
- Bibliografia
Choroby tarczycy to obecnie jeden z bardziej istotnych problemów zdrowotnych. Niedoczynność tarczycy jest jej najczęściej spotykanym zaburzeniem i zalicza się do najczęstszych chorób przewlekłych występujących wśród kobiet.
Czym jest niedoczynność tarczycy?
Żeby zrozumieć na czym polega niedoczynność tarczycy, musimy wyjaśnić sobie czym jest tarczyca i za jakie procesy odpowiada w naszym organizmie.
Tarczyca jest pojedynczym, niewielkim gruczołem zlokalizowanym w przednio-dolnej części szyi. Mimo swoich niepozornych rozmiarów (waży zaledwie kilkadziesiąt gramów), pełni wiele ważnych i znaczących funkcji w organizmie. Jej głównym zadaniem jest produkcja hormonów takich, jak tyroksyna (T4), trójjodotyronina (T3) oraz kalcytonina, które wpływają m. in. na:
- metabolizm białek, węglowodanów, tłuszczy i cholesterolu,
- procesu zachodzące w ośrodkowych układzie nerwowym,
- pracę układu krążenia,
- procesy związane z rozwojem płodu oraz wzrostem organizmu,
- czynności rozrodcze oraz libido,
- pracę układu odpornościowego,
- czynność nerek.
Niedoczynność tarczycy jest spowodowana niewystarczającą produkcją tyroksyny i/lub rzadziej trójjodotyroniny w stosunku do potrzeb organizmu (niedobór hormonów tarczycy). W dużym uproszczeniu można przedstawić to tak, że nasz organizm daje sygnał przysadce mózgowej – potrzebuję hormonów tarczycy. Wobec tego, przysadka wysyła swojego posłańca w postaci TSH, który mobilizuje tarczycę do pracy (wytwarzania hormonów). To właśnie dlatego przy niedoczynności tarczycy TSH wzrasta, ponieważ mimo tego, że zostało wysłane, produkcja hormonów tarczycy wciąż jest niewystarczająca i potrzeba go więcej, aby pobudzić ją do pracy.
Niedoczynność tarczycy – przyczyny
Do najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy w Polsce zalicza się:
- chorobę Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy,
- stan po operacyjnym usunięciu tarczycy,
- leczenie jodem promieniotwórczym,
- inne zapalenia tarczycy.
Niedoczynność tarczycy – objawy
Niedoczynność tarczycy wpływa na pracę całego organizmu. Objawy niedoczynności bywają niepozorne i często zdarza się tak, że można je przypisać do wielu innych schorzeń. Mogą mieć różne nasilenie – od łagodnego do bardzo ciężkiego, oraz występować wszystkie jednocześnie lub wybiórczo. Należą do nich:
- uczucie osłabienia,
- nagły przyrost masy ciała,
- uczucie zimna,
- senność,
- sucha i szorstka skóra,
- wypadanie włosów,
- ochrypły głos,
- zaburzenia miesiączkowania,
- zwiększenie masy ciała,
- obrzęk twarzy ,,nalana twarz”,
- zaparcia,
- depresyjny nastrój.
Warto pamiętać, że niedoczynność tarczycy często współwystępuje z innymi zaburzeniami np. insulinoopornością czy schorzeniami takimi, jak zespół policystycznych jajników (PCOS).
Nadwaga a niedoczynność tarczycy
Wcześniej wspominałam, że hormony tarczycy pełnią głównie funkcję regulatora procesów metabolicznych w organizmie, czyli nasz metabolizm jest zależny od tego, czy nasza tarczyca działa odpowiednio czy nie. Hormony tarczycy wpływają na wydatek energetyczny poprzez regulację oddychania komórkowego i termogenezy oraz determinują spoczynkowe tempo metabolizmu. W związku z tym, w niedoczynności tarczycy, nasza podstawowa przemiana materii może zmniejszyć się nawet o ok. 40 %. To właśnie dlatego, chorując na niedoczynność tarczycy i nie zmieniając swoich nawyków żywieniowych, możemy przybierać na wadze.
Towarzysząca niedoczynności gruczołu tarczycowego nadwaga i otyłość, może jeszcze bardziej pogłębiać problem. Dlatego osoby chorujące na niedoczynność tarczycy powinny, oprócz farmakoterapii zalecanej przez lekarza prowadzącego, zadbać o odpowiednią aktywność fizyczną w celu redukcji masy ciała oraz stosować odpowiednio zbilansowaną dietę, która będzie sprzyjać odpowiedniej pracy tarczycy.
Dieta niedoczynność tarczycy - zalecenia
Leczenie niedoczynności tarczycy poza leczeniem farmakologicznym opiera się na leczeniu dietetycznym. Dieta osób z niedoczynnością tarczycy nie odbiega szczególnie od standardowych zaleceń zdrowego odżywiania. Powinna być w pełni doborowa i pokrywać zapotrzebowanie na energię, makroskładniki, witaminy i składniki mineralne, mieć charakter przeciwzapalny oraz składać się z naturalnych i niskoprzetworzonych produktów.
Co jeść przy niedoczynności tarczycy? Codzienna dieta, sprzyjająca odpowiedniemu funkcjonowaniu tarczycy powinna:
- Zawierać źródło białka (chudy drób, mleko i jego przetwory, nasiona roślin strączkowych, orzechy).
- Być bogata nienasycone kwasy tłuszczowe, ze szczególnym uwzględnieniem kwasów tłuszczowych omega-3, których źródłem są m.in. tłuste ryby morskie czy orzechy włoskie.
- Uwzględniać pełnoziarniste produkty zbożowe oraz źródła błonnika pokarmowego.
- Być bogata w warzywa, które oprócz tego, że stanowią źródło błonnika, są bogate w witaminy i składniki mineralne.
- Ograniczać podaż wysokoprzetworzonych produktów z dużą zawartością soli i cukru - słodkie i słone przekąski, dania instant, dania typu fast-food.
Oprócz tego, warto pamiętać o:
- Dostosowaniu podaży energii do swoich indywidualnych potrzeb.
- Regularnym spożywaniu posiłków.
- Spożywaniu ostatniego posiłku nie później niż ok. 2 godziny przed snem.
Zwróć też uwagę za sposób obróbki termicznej, najlepiej sprawdzą się:
- pieczenie,
- pieczenie w folii aluminiowej,
- gotowanie na parze,
- duszenie,
- krótkie podsmażanie na wodzie lub niewielkiej ilości oliwy, a następnie duszenie.
Niedoczynność tarczycy - dieta i jadłospis a stosowanie lewo tyroksyny
Zadaniem zarówno diety jaki i farmakoterapii jest poprawa funkcjonowania tarczycy. Może zdarzyć się tak, że jedna forma terapii będzie przeszkadzała tej drugiej - niektóre substancje lub składniki naszej diety mogą upośledzać wchłanianie lewotyroksyny. Jak tego uniknąć?
- zachowaj odpowiedni odstęp pomiędzy przyjmowaniem leku a posiłkiem,
- lek popijaj wyłącznie wodą. Zachowaj odstęp pomiędzy przyjęciem leku, a wypiciem kawy czy herbaty,
- ogranicz w swoich śniadaniach produkty, które zawierają dużą ilość wapnia np. mleko, ser, mak, sezam czy migdały,
- zwróć uwagę, aby zachować także odstęp pomiędzy przyjmowaniem leku, a zażywaniem preparatów bogatych w żelazo lub leków z grupy IPP,
- Zachowaj odstęp czasowy przy spożywaniu soi - produkty sojowe powinny być spożywana na minimum 4 godziny po przyjęciu lewotyroksyny.
Wchłanianie lewotyroksyny, mogą utrudniać również:
- nietolerancja laktozy,
- celiakia,
- zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka,
- dieta uboga w błonnik pokarmowy.
Suplementacja przy niedoczynności tarczycy
Niedobory poszczególnych składników mineralnych mogą zaburzać prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. W związku z tym, warto zadbać o ich odpowiednią podaż z dietą i/lub rozważyć ich dodatkową suplementację.
- Jod jest niezbędnym składnikiem do syntezy hormonów tarczycy (hormony T3 i T4, zawierają go w swojej cząsteczce)i stanowi ona jego magazyn. Źródło jodu w naszej diecie może stanowić jodowana sól kuchenna, ryby morskie, owoce morza i algi.
- Witamina D3, której zmniejszone stężenie obserwuje się u osób z niedoczynnością tarczycy, powinna być dodatkowo suplementowana. Źródła pokarmowe witaminy D to przede wszystkim tran i tłuste ryby morskie, natomiast większość jest ona syntetyzowana w naszej skórze pod wpływem promieniowania słonecznego, którego ze względu na nasze położenie geograficzne, nie doświadczamy zbyt wiele w ciągu roku.
- Selen, którego korzystny wpływ na funkcjonowanie tarczycy jest powiązany z dostępnością jodu. Selen znajdziemy np. w orzechach brazylijskich, rybach czy też pełnoziarnistych produktach zbożowych.
- Cynk - jego bogatymi źródłami są m.in. mięso, jaja, nasiona słonecznika, lnu czy pestki dyni, a także fasola ciecierzyca, kiełki i otręby pszenne.
Pamiętaj, że u chorych z niedoczynnością tarczycy, nawet najlepiej dobrana dieta nie zastąpi farmakoterapii, natomiast może stanowić jej doskonałe uzupełnienie.
Niedoczynność tarczycy - dieta, jadłospis - co jeść a czego unikać?
Poniżej przygotowałam dla Ciebie tabelę, z której dowiesz się co możesz jeść, a czego unikać przy niedoczynności tarczycy.
| Zalecane | Przeciwwskazane | |
| Mięso | chudy drób, chuda wołowina oraz wieprzowina | tłuste rodzaje mięs i wyrobów mięsnych: smalec, pasztet, parówki, boczek, wędliny z dużą ilością tłuszczu |
| Ryby | wszystkie ryby oraz owoce morza | - |
| Mleko i produkty mleczne * | niskotłuszczowe produkty mleczne: jogurty, twarogi, kefir, mleko, mozzarella, chude mleko, a także jaja w ograniczonej ilości | sery twarde oraz dojrzewające |
| Źródła tłuszczu | orzechy, nasiona, pestki, oliwa z oliwek, oliwki, olej rzepakowy, awokado | olej palmowy, olej kokosowy, masło, smalec, tłuszcze trans |
| Produkty zbożowe ** | pełnoziarniste produkty zbożowe (np. makarony pełnoziarniste, pieczywo razowe, ryż brązowy, płatki owsiane, płatki gryczane, kasza gryczana itd.) | pieczywo cukiernicze, ciasta, ciastka |
| Warzywa i owoce *** | większość owoców i warzyw | - |
* Mleko i produkty mleczne zawierają laktozę, której nietolerancja może występować przy niedoczynności tarczycy.
** Wiele produktów zbożowych zawiera gluten, którego nietolerancja również może występować przy niedoczynności tarczycy.
Unikaj laktozy i glutenu jeżeli masz stwierdzoną ich nietolerancję, natomiast nie eliminuj ich ze swojej diety bez wyraźnego wskazania i przyczyny.
***Niektóre warzywa takie, jak: warzywa kapustne (np. brukselka, kalafior), orzeszki ziemne czy gorczyca, zawierają goitrogeny (substancje wolotwórcze), których spożycie powinno zostać ograniczone przy występującym niedoborze jodu.
Dieta przy niedoczynności tarczycy - podsumowanie zaleceń
- Dostosuj podaż energii do swoich potrzeb.
- Staraj się spożywać posiłki regularnie, zadbaj o odpowiednią dietę.
- Zadbaj o jakość spożywanych produktów spożywczych oraz o stopień ich przetworzenia.
- Nie stosuj zbyt dużych restrykcji kalorycznych, ponieważ mogą one spowodować wzrost stężenia TSH.
- Nie najadaj się przed snem.
- Nie wykluczaj produktów bez przyczyny.
- Zadbaj o odpowiednią podaż białka i nienasyconych kwasów tłuszczowych.
- Wybieraj źródła węglowodanów złożonych.
- Zadbaj o odpowiednia aktywność fizyczną.
Pamiętaj, że powyższe informacje, mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie zastąpią wizyty u dietetyka. Jeżeli podejrzewasz u siebie występowanie niedoczynności tarczycy, udaj się do lekarza.
Niedoczynność tarczycy jadłospis na jeden dzień diety
Sprawdź przykładowy jadłospis w niedoczynności tarczycy, dzięki temu dowiesz się, jak powinna wyglądać dieta.
Bibliografia
- Gawęcki J. Żywienie Człowieka Podstawy Nauki o Zywieniu. Tom 1, 133-140.
- Gierach M, Gierach J, Junik R. Insulin resistance and thyroid disorders. Endokrynol Pol. 2014;65(1):70-6.
- Katarzyna Pastusiak, Joanna Michałowska, Paweł Bogdański. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 4, 155-160.
- Walczak K, Sieminska L. Obesity and Thyroid Axis. Int J Environ Res Public Health. 2021 Sep 7;18(18):9434.
- Sadowska J., Stawska A. Dietoprofilaktyka chorób współtowarzyszących w niedoczynności tarczycy w wybranej grupie kobiet. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVIII, 2015, 4, str. 690 – 700.
- Reinehr T. Obesity and thyroid function. Mol. Cell. Endocrinol, 2010, 316, 165-171.
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/niedoczynnosc-tarczycy-postepowanie-dietetyczne/
