Witamina D – objawy niedoboru, normy

Niedobór witaminy D

Niedobór witaminy D wiąże się z wieloma konsekwencjami zdrowotnymi. Przede wszystkim warto zainteresować się tym tematem, jeśli mamy objawy niedoboru:  łapiemy infekcje, mamy do czynienia ze złamaniami lub chorobami metabolicznymi tj. insulinooporność czy PCOS. Niedobory są w Polsce bardzo powszechny, ocenia się, że blisko 90% Polaków ma zbyt niski poziom witaminy D.

Spowodowany jest on często niedoborami dietetycznymi, przewlekłymi chorobami nerek, chorobami zapalnymi jelit i zespołami złego wchłaniania a także stosowaniem niektórych leków, nowotworami złośliwymi (np. chłoniakami), chorobami przewlekłymi (np. gruźlicą) oraz autoimmunologicznymi.

Skutkami niedoboru witaminy D mogą być:

• stany zapalne skóry;
• złamania, skrzywienia i zwyrodnienia układu kostnego;
• problemy w funkcjonowaniu układu nerwowego;
• choroby autoimmunologiczne;
• osteoporoza, osteomalacja;
• obniżenie odporności;
• pogorszenie słuchu;
• wypadanie zębów;
• nowotwory piersi, prostaty, jelita grubego;
• przyspieszony proces starzenia.

Niedobór witaminy D  może objawiać się krzywicą u dzieci, która najczęściej objawia się deformacjami kostnymi o różnym stopniu zaawansowania, a także do zaburzenia mineralizacji i zmniejszenia masy kostnej. Natomiast u dorosłych i młodzieży po zarośnięciu chrząstek wzrostowych wywołuje osteomalację i osteoporozę, czyli zmniejszenie gęstości mineralnej kości, zaburzenia jej struktury i jakości oraz większą łamliwość i podatność na złamania.

Nadmiar witaminy D

Tak jak w każdym innym przypadku - zarówno niedobór, jak i nadmiar może być szkodliwy. Przedawkowanie witaminy D występuję dużo rzadziej, ale także jest możliwe. Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, więc jej nadmiar kumuluje się w organizmie i nie jest tak łatwo usuwany, jak w przypadku witamin rozpuszczalnych w wodzie (usuwamy je z moczem). Głównymi objawami przedawkowania mogą być m.in:

• zmęczenie i osłabienie;
• ból głowy;
• nudności;
• wymioty;
• biegunka;
• bóle brzucha;
• wielomocz;
• zwapnienia tkanek miękkich, tj. nerek, serca, płuc, naczyń krwionośnych (skrajne przypadki).

O nadmiar tej witaminy nie jest tak łatwo - u dorosłych objawy zatrucia obserwuje się przy ok. 1,25 mg/ dobę (50000 jednostek), a u dzieci i niemowląt próg jest niższy i wynosi już 100-250 µg/dobę (4000-10000 jednostek).

Zasady suplementacji witaminy D

Witamina D jest konieczna dla naszego zdrowia i warto utrzymywać jej stężenie w organizmie na odpowiednim poziomie. Celem suplementacji jest uzupełnienie niedoborów, czyli uzyskanie stężenia 25(OH)D we krwi na poziomie 30-50 ng/ml. Dawka powinna być dostosowana do wieku, masy ciała, nasłonecznienia, diety i trybu życia. Zaleca się wykonanie badania 25(OH)D i dobrania dawki odpowiednio do stężenia.

Zaleca się, by przebywać na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10:00 do 15:00 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września. Wtedy suplementacja nie jest konieczna, choć nadal zalecana i bezpieczna. Odpowiedni poziom witaminy D jest bardzo ważny i wspiera układ odpornościowy.

Zalecane dawki witaminy D i d3:

1. Noworodki i niemowlęta do 12 miesięcy – 400 IU / dobę;
2. Dzieci do lat 10 – 600 - 1000 IU / dobę;
3. Młodzież i osoby dorosłe 11-65 lat – 800 - 2000 IU / dobę;
4. Seniorzy 65-75 lat – 800 - 2000 IU / dobę;
5. Seniorzy powyżej 75 roku życia – 2000 - 4000 IU / dobę;
6. Kobiety podczas ciąży i laktacji – 2000 IU / dobę;
7. Osoby otyłe (BMI>30) - dawka podwójna w stosunku do zaleceń podanych powyżej.

Od zasad opisanych powyżej są wyjątki, czyli grupy ryzyka niedoboru witaminy D i grupy ryzyka nadwrażliwości na witaminę D. Grupa ryzyka nadwrażliwości na wit. D jest niewielka. Są to osoby z hiperkalcemią, hiperkalciurią, nefrokalcytozą i kamicą nerkową. W tej grupie suplementacja powinna być prowadzona indywidualnie, pod kontrolą lekarza.

Z uwagi na to, że witamina D rozpuszcza się w tłuszczu, konieczne jest wspólne dostarczenie tych dwóch składników. Najczęściej preparaty z witaminą D zawierają już olej, jednak należy się o tym upewnić. W przeciwnym razie konieczne będzie przyjmowanie preparatu wraz posiłkiem bogatym w tłuszcze.

W czasie suplementacji witaminą D powinna być zapewniona także odpowiednia podaż wapnia w diecie. Zwróć szczególną uwagę na obecność mleka i produktów mlecznych, takich jak jogurty, kefir, sery. W przypadku gdy odpowiednia podaż wapnia z dietą nie jest możliwa, należy wprowadzić suplementację solami wapnia.

Lek czy suplement diety?

Na rynku mamy ogromną ilość możliwych preparatów do wyboru. Podczas wybierania należy zwrócić szczególną uwagę na dawkę, którą powinniśmy przyjmować. Spójrz też na skład, który nie powinien być skomplikowany. Tak naprawdę wystarczy olej zapewniający najlepszą przyswajalność oraz składniki otoczki kapsułki. Na rynku dostępne są leki i suplementy. Jeśli tylko masz taką możliwość, wybierz lek, a nie suplement diety. Ta forma zapewni Ci gwarancję obecności składników aktywnych aż do końca ważności wypisanej na opakowaniu. Ceny obu rodzajów preparatów są podobne, natomiast lek oferuje znacznie lepszą jakość i standaryzowaną dawkę. Przykładowe tabletki z witaminą d3 dostępne na polskim rynku bez recepty to Ibuvit, Vigalex, Vigantol, Vigantolleten, Devikap. Niektóre z nich są dostępne także w kroplach. Nie zalecam stosowania suplementów witaminy D.

Witamina D+K2

Połączenie witaminy D z witaminą K nie jest koniecznością i nie ma uzasadnienia w badaniach naukowych. Skuteczność jednoczesnego przyjmowania wit. K2 i D jako czynnika zapobiegającego zwapnieniu naczyń i tkanek miękkich oraz poprawiającego mineralizację kości nie została udowodniona.

Podsumowanie

Ze względów zdrowotnych warto dążyć do utrzymania witaminy D na odpowiednim poziomie, czyli stężenia we krwi wynoszące 30-50 ng/ml. Zaleca się aby poddać się ekspozycji na światło słoneczne, czyli aby przebywać na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10:00 do 15:00 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września. Dodatkowo warto wprowadzić suplementację lekiem w zalecanych dawkach przez cały rok. Regularna suplementacja ma dobry wpływ na zdrowie człowieka.

Bibliografia

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5990871/fbclid=IwAR21ToMKIBRtVTFXIqoNc6j3rFoWiLLbINHKpow1TgDyO3H8nzq5-nlZxRE
2. Rusińska A., Płudkowski P., Walczak M. et al., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – Nowelizacja 2018 r., Postępy Neonatologii 2018, 24(1): 1-24
3. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby serca i naczyń 2009, 6 (4): 203-210
4. Kuryłowicz A., Bednarczuk T., Nauman J., Wpływ niedoboru witaminy D na rozwój nowotworów i chorób autoimmunologicznych, Endokrynol Pol 2007; 58 (2): 140-152
5. Czech-Kowalska J., Wietrak E., Popiel M., Znaczenie witaminy D w okresie ciąży i laktacji, GinPolMedProject 2011, 1 (19): 48-61
6. Choi YJ, Kim YH, Cho CH, Kim SH, Lee JE (2015) Circulating levels of Vitamin D and colorectal adenoma: A case-control study and a meta-analysis. World J Gastroenterol 21:8769–8775