Spis treści
- Fizjologia
- Powiązane jednostki chorobowe
- Wzdęcia i gazy – przyczyny
- Wzdęcie brzucha – biegunki i zaparcia
- Leczenie dietetyczne
- Jakich produktów unikać
- Błonnik w diecie
- Minimalizacja stresu
- Podsumowanie
- Sanprobi IBS
- Przykładowy dzień diety
Wzdęcia brzucha to jeden z najczęstszych problemów ze strony przewodu pokarmowego zgłaszanych przez pacjentów. Dolegliwość tą określają jako uczucie wypełnienia czy ucisku na ścianę jamy brzusznej. Objaw ten związany jest także z obecnością nadmiernej ilości gazów w jelitach. Produkcja gazów w przewodzie pokarmowym należy do zjawisk prawidłowych. Przyjmuje się, że średnia ilość powietrza wydalanego z przewodu pokarmowego zdrowego człowieka wynosi około 600–700 ml. Powietrze dostaje się do przewodu pokarmowego na skutek połykania go podczas spożywania posiłków i przyjmowania płynów. Część powietrza wydostaje się następnie w wyniku odbijania na zewnątrz, natomiast reszta przechodzi do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.
Fizjologia
W warunkach fizjologicznych objętość gazów jelitowych to około 200 ml. Zdecydowaną większość stanowi azot – aż 90%. Pochodzi on głównie z powietrza, które wprowadzane jest do przewodu pokarmowego wskutek połykania. Pozostałe gazy to: tlen, dwutlenek węgla, wodór i metan. 74% gazów powstaje m.in. poprzez fermentację bakteryjną składników odżywczych w świetle jelita grubego i dzięki temu wytwarzany jest dwutlenek węgla, metan i wodór. Co więcej, w warunkach fizjologicznych występowanie drobnoustrojów ograniczone jest do jelita grubego. Zaburzenia czynności motorycznej przewodu pokarmowego czy nadmierne oddawanie gazów ma związek z wystąpieniem wzdęć brzucha, a te z kolei towarzyszą wielu zaburzeniom gastroenterologicznym.
Powiązane jednostki chorobowe
Wzdęcia są zgłaszane również przez pacjentów z takimi chorobami jelit, jak:
- zespół jelita nadwrażliwego (IBS)
- zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO)
- zespół rozrostu metanogenów w jelitach (IMO)
- dyspepsja czynnościowa.
- czynnościowa biegunka lub zaparcia.
Wzdęcia i gazy – przyczyny
Wzdęty brzuch i gazy to problem, który dotyczy około 30 procent całej populacji. Częściej z powodu wzdęć cierpią kobiety. Przyczyn może być wiele:
- Nadmiar białka w diecie – jeśli wszystkie posiłki są bogate w białko i tłuszcz zwierzęcy, to w jelitach wytwarza się zbyt dużo dwutlenku węgla, co skutkuje odbijaniem się. Przy takiej diecie kwas solny i kwasy tłuszczowe nie są w stanie zrównoważyć ilości wodorowęglanów zawartych w soku trzustkowym i żółci Ogranicz spożycie białka i tłuszczów, pij dużo wody mineralnej niegazowanej, jedz mniej, ale częściej.
- Połykanie powietrza – połykanie powierza jest związane ze zbyt szybkim jedzeniem lub mówieniem. Przy tym schorzeniu obok wzdęć występuje zwiększanie się obwodu brzucha w miarę upływu dnia. Jedz posiłki spokojnie, powoli, żuj starannie każdą porcję pokarmu, podczas posiłków unikaj rozmów i popijania napojów gazowanych.
- Zespół jelita nadwrażliwego – przy tym schorzeniu wzdęcia występują razem z bólem brzucha na przemian z biegunką bądź zaparciem. Mogą też wystąpić nudności, ospałość, zmęczenie, bóle głowy, niepokój. Jeśli wystąpią takie dolegliwości, należy udać się do lekarza. Unikaj jedzenia produktów nasilających dolegliwości, dostarcz organizmowi więcej błonnika, jedz mniej a częściej, regularnie ćwicz, ogranicz stres.
- Nadmiar bakterii – objawami są wzdęcia oraz wydalanie gazów o nieprzyjemnym zapachu. Jeśli przeciążamy nasz przewód pokarmowy potrawami ciężkostrawnymi, na przykład grochem lub fasolą, to bakterie obecne w jelicie grubym muszą intensywniej pracować, aby oczyścić jelito – przyspieszają procesy fermentacyjne, czego skutkiem jest nadmiar gazów. Unikaj nadmiaru roślin strączkowych w diecie.
A także…
- Nietolerancja laktozy – jeśli po spożyciu produktów mlecznych boli brzuch, pojawiają się wzdęcia i nudności, może świadczyć to o tym, że w organizmie jest niedobór laktazy – jedynego enzymu ułatwiającego trawienie m.in. laktozy – dwucukru występującego w mleku krowim. Wybieraj produkty oznaczone jako „bez laktozy”.
- Nietolerancja glutenu – jednym z powodów nietolerancji glutenu jest celiakia. Wzdęciom towarzyszy uczucie przelewania się i burczenie w brzuchu, nadmierne wiatry, biegunki tłuszczowe, spadek wagi, niedokrwistość. W celu diagnozy niezbędna jest wizyta u lekarza.
Wzdęcie brzucha – biegunka i zaparcia
Wzdęcia są jednym z integralnych objawów związanych z zaburzeniem pracy przewodu pokarmowego. Jedną z dolegliwości klinicznych współwystępujących ze wzdęciem jest zaparcie. Częstość wzdęć u pacjentów z zaparciami jest bardzo wysoka i wynosi aż 80%.
Wzdęcie często występuje też u pacjentów z biegunką. Określane jest jako objaw dodatkowy. Grupą osób, u której stwierdza się jednoczesną obecność biegunki i wzdęć brzucha, są chorzy z nietolerancją laktozy czy fruktozy. Takie dolegliwości obserwuje się również u pacjentów z biegunkami zakaźnymi. Stan zapalny powoduje powstawanie nadmiernej ilości gazów jelitowych, więc osoby te odczuwają dyskomfort w jamie brzusznej i określają to jako wzdęcia.
Wzdęcia i gazy - leczenie dietetyczne
Pierwszą i najprostszą metodą leczenia jest zmiana diety. Odpowiednie zalecenia dietetyczne pomagają zredukować objawy wzdęcia i nadmiernego oddawania gazów. Dokładny wywiad żywieniowy, z naciskiem na produkty spożywcze, które zawierają substancje łatwo fermentujące w jelicie grubym, np. nabiał, błonnik, sorbitol czy fruktoza ułatwia dobór odpowiedniego leczenia.
Posiłki należy spożywać w regularnych odstępach czasu. Bardzo długie przerwy między kolejnymi posiłkami wzmogą uczucie głodu, w wyniku czego zjemy szybciej i więcej niż potrzebujemy. Pokarm nie zostanie dokładnie przeżuty, a wszystko to doprowadzi do uczucia wzdęcia i związanego z tym dyskomfortu po posiłku. Może wystąpić także silny ból brzucha. Ostatni posiłek nie powinien być spożywany później niż na 2-3 godziny przed snem. Niewskazane jest podjadanie, zwłaszcza to wieczorne i nocne.
Istotną kwestią jest także odpowiednia technika przygotowania posiłku. Potrawy nie powinny być smażone, a tym bardziej smażone na głębokim tłuszczu. Należy pamiętać, że dania przypalone, mocno podpieczone będą powodować uporczywe wzdęcia. Zaleca się, by potrawy były przyrządzane za pomocą duszenia, pieczenia w folii, gotowania na parze, z małą ilością tłuszczu.
Pamiętajmy o tym, aby w ciągu dnia spożywać ciepłe posiłki. Najgorszym rozwiązaniem jest sięganie po produkty wysokoprzetworzone, często z dużą liczbą sztucznych dodatków. O ile jest to możliwe, warto wybierać świeże i młode warzywa oraz owoce.
Nie bez znaczenia jest rodzaj wypijanych płynów. Niezalecane jest picie kawy, powinno się także ograniczać napoje gazowane, w tym alkohol. Na proces trawienia wpływają korzystnie napary z mięty pieprzowej, kopru włoskiego, szałwii, kwiatu rumianku, kminku. Po ciężkostrawnym posiłku zaleca się wypicie wody z cytryną i imbirem.
Wzdęcia i gazy - jakich produktów unikać?
Aby zapobiec wzdęciom, powinniśmy przestrzegać właściwej diety skomponowanej z produktów łatwostrawnych i ograniczać te wzdymające, szczególnie w przypadku nasilenia dolegliwości. Eliminacji powinny podlegać także ostre przyprawy, mocna kawa i herbata – nie należy także spożywać ich na pusty żołądek. Produkty nasilające perystaltykę jelit, jak: pieczywo pełnoziarniste, grube kasze czy ryż, z jednej strony są zalecane, ale kiedy zaobserwujemy u siebie złe samopoczucie po ich spożyciu, powinniśmy je wykluczyć lub częściowo ograniczyć. Na początku z jadłospisu powinniśmy wyeliminować:
- suche nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, bób, soja);
- kapustę, brokuły i kalafior;
- cebulę i czosnek;
- rzodkiewki;
- surówki i sałatki majonezowe;
- grzyby (ciężkostrawne z powodu obecności wielocukru złożonego- chityny);
- smażone i tłuste potrawy;
- gazowane napoje.
Oczywiście nie wszystkie produkty z tej grupy będą źle oddziaływać na nasz organizm, dlatego ich eliminacja powinna być poprzedzona obserwacją.
Wzdęcia i gazy - błonnik w diecie
Kolejny element, na który warto zwrócić uwagę to błonnik. Błonnik pokarmowy zwiększa objętość stolca przez zdolność niektórych włókien do wiązania wody, a do tego mechanicznie stymuluje błonę śluzową jelita grubego. Dzięki temu pacjenci mogą poradzić sobie z problemem zaparć, którym towarzyszą jednocześnie wzdęcia. Z drugiej strony ważne jest, aby nie przekraczać znacznie podaży błonnika i jednocześnie pamiętać o spożywaniu płynów, ponieważ możemy osiągnąć odwrotny do zamierzonego efekt. Zdrowy przedział dla większości osób to 25-40 g błonnika na dobę.
Jeżeli wzdęcia mocno Cię męczą, to połowę porcji produktów zbożowych zamień na oczyszczone alternatywy. Na śniadanie jesz kanapki z razowego pieczywa, na drugie śniadanie owsiankę, na obiad kaszę gryczaną i na kolację znów kanapki? Spróbuj zamienić pieczywo ze śniadania i kolacji na białe - pszenne i obserwuj swój organizm.
Przyjrzyj się też ilości warzyw i owoców w swojej diecie. Przy problemach ze wzdęciami spożywaj ich na początku max. 500 g/dobę.
Minimalizacja stresu
Nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować stresujących sytuacji ze swojego życia, nie rzucimy z dnia na dzień pracy czy nie rozwiążemy wszystkich problemów w jeden wieczór. Jest jednak związek między stanem psychicznym a pojawianiem się wzdęć i patogenezą zespołu jelita nadwrażliwego. Stres może być zarówno przyczyną, jak i powodem nasilenia objawów. Co możemy więc zrobić? Spróbuj znaleźć codziennie np. pół godziny na czynność, która Cię relaksuje - może to być aktywność fizyczna, ulubiony serial czy książka.
Wzdęcia i gazy - podsumowanie
Wzdęcia brzucha są jednym z powszechniejszych objawów ze strony przewodu pokarmowego zgłaszanych przez pacjentów. Towarzyszą również wielu schorzeniom czy stanom zapalnym jelita cienkiego, np. SIBO czy IBS. Obecny styl życia, który w dużej mierze wiąże się z brakiem aktywności fizycznej czy jedzeniem w pośpiechu może powodować zaburzenia przewodu pokarmowego. W powstawaniu wzdęć biorą udział również czynniki psychologiczne, stres oraz zaburzenia odżywiania. Wiele dostępnych środków farmaceutycznych pomaga łagodzić wzdęcia. Warto jednak pamiętać, że to prawidłowo skomponowana dieta pod okiem doświadczonego dietetyka odgrywa ważną rolę w przypadku tego problemu. Wzdęcia brzucha są często problemem wywołującym ogromny dyskomfort, który obniża jakość życia. Dlatego kluczowe jest przede wszystkim zrozumienie pacjenta. Ważne jest również wdrożenie odpowiedniego leczenia, w tym leczenia dietetycznego, mającego na celu złagodzenie tych objawów.
Sanprobi IBS
Sanprobi IBS uzupełnia codzienną dietę o bakterie probiotyczne L. plantarum 299v, będące naturalnym składnikiem ochronnej mikrobioty jelitowej człowieka, które pomagają w przywróceniu naturalnej równowagi przewodu pokarmowego co skutkuje ustąpieniem wymienionych dolegliwości. To suplement diety, którego stosowanie zalecane jest osobom cierpiącym na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak: biegunka, zaparcia, ból lub dyskomfort brzucha, wzdęcia, uczucie pełności, nadmierne oddawanie gazów, bolesne parcie na kiszkę stolcową czy uczucie niepełnego wypróżnienia.
Przykładowy dzień diety
Poniżej przygotowałam do pobrania przykładowy, darmowy dzień diety, zalecanej przy wzdęciach.
Bibliografia
- Jarosz M. (red.): Praktyczny podręcznik dietetyki. IŻŻ, Warszawa 2010
- Słomka M., Małecka-Panas E.: Wzdęcia i odbijania. Pediatr. Med. Rodz. 2011; 7 (1): 30–34
- Eder, P., Stawczyk- Eder, K., … & … , Linke, K. (2012). Abdominal bloating- an important symptom in everyday medical practice. Przegląd Gastroenterologiczny, 7(4): 197-202
- Haworth, J. J., Boyle, N., Vales, A. & Hobson, R. A. (2021). The prevalence of intestinal dysbiosis in patients referred for antireflux surgery. Surgical Endoscopy
- Schmulson, M. & Chang, L. (2011). Review article: the treatment of functional abdominal bloating and distension. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 33(10): 1071-1086
- El-Salhy, Magdy, et al. „Dietary fiber in irritable bowel syndrome.” International journal of molecular medicine 40.3 (2017): 607-613.
Post powstał we współpracy z marką Sanprobi.