PCOS – Zespół Policystycznych Jajników
PCOS, czyli inaczej Zespół Policystycznych Jajników może być prawdziwą zmorą dla młodych kobiet. Jest to częste zaburzenie wśród kobiet w wieku rozrodczym. Według danych może na nie cierpieć aż 5-20% kobiet, a z każdym dziesięcioleciem zauważa się znaczny wzrost zachorowań. Często pierwszymi objawami mogą być nieregularne miesiączki lub całkowite zaprzestanie miesiączkowania. Ostateczna diagnoza zazwyczaj jest postawiona dopiero w momencie starania się o dziecko. Podczas wizyty u ginekologa najczęściej diagnozowane są torbiele na jajnikach w badaniu USG. Torbiele te powodują zwiększoną produkcję androgenów, czyli hormonów męskich. Choroba jest już na tyle powszechna, że pacjentki poza farmakoterapią szukają też odpowiedniej diety, która mogłaby pomóc załagodzić skutki choroby.
PCOS – przyczyny
Jednoznaczne przyczyny PCOS nie są znane. Szacuje się, że średnio 50% dotkniętych tą chorobą cierpi na nadwagę lub otyłość, często spowodowaną insulinoopornością. Sugeruje się też, że na rozwój choroby mogą mieć wpływ predyspozycje genetyczne, słabej jakości dieta, niedobór witaminy D, zanieczyszczenia środowiska (np. metale ciężkie), niski poziom aktywności fizycznej.
Objawy Zespołu Policystycznych Jajników
Wśród głównych objawów możemy wyróżnić :
- nadmierne owłosienie,
- trądzik,
- bezpłodność,
- poronienia,
- łysienie plackowate,
- nadwagę lub otyłość
Nieleczone PCOS może prowadzić do cukrzycy, hiperprolaktynemii, chorób serca czy chorób układu sercowo-naczyniowego.
PCOS – rozpoznanie
Zespół Policystycznych Jajników jest oczywiście diagnozowany przez lekarza specjalistę, na podstawie dwóch z trzech poniższych kryteriów:
- owulacja występująca mniej niż 6 razy w roku lub całkowity brak owulacji,
- biochemiczne lub kliniczne objawy androginizmu – czyli podwyższenie stężenia hormonów męskich
- w badaniu USG ujawnienie torbieli na jajnikach
Leczenie
Szczegółowy proces leczenia ustala i przeprowadza lekarz ginekolog. Leczenie polega na zmniejszeniu stężenia hormonów adrogenowych we krwi. Terapia jest ściśle uzależniona od celu leczenia, czyli konkretnie od tego, czy zależy nam przykładowo na przywróceniu miesiączki czy utrzymaniu ciąży. Aby terapia farmakologiczna dała jak najlepsze rezultaty, warto połączyć ją z indywidualnie dobraną dietą.
Najczęstsze błędy żywieniowe pacjentek z PCOS
Wśród najczęstszych błędów żywieniowych pacjentek chorych na Zespół Policystycznych Jajników możemy wyróżnić:
- zbyt wysoka podaż kalorii (ilość spożywanych kalorii wyższa niż całkowite zapotrzebowanie)
- zbyt niska podaż błonnika
- wysokie pożycie tłuszczy nasyconych (pochodzenia zwierzęcego) w tym fast foodów, które mogą wpływać na pogorszenie wyniku lipidogramu
- nadmierny udział cukrów prostych w diecie, spożycie dużej ilości produktów o wysokim indeksie glikemicznym
Podstawowe zasady diety w Zespole Policystycznych Jajników
Podstawą diety jest indywidualne dobranie kaloryczności diety. Taką kaloryczność oblicza się na podstawie danych tj. wiek, wzrost, masa ciała, opis aktywności fizycznej. Na podstawie tych danych wylicza się CPM, czyli Całkowitą Przemianę Materii – ilość kalorii, którą powinniśmy spożywać, aby utrzymać aktualną masę ciała.
Jeśli pacjentka ma zbyt wysoki wskaźnik BMI to w pierwszej kolejności powinniśmy zastosować dietę o obniżonej wartości kalorycznej, aby zredukować masę ciała. Nawet kilkuprocentowy spadek masy ciała może znacznie poprawić parametry lipidowe czy też stężenie glukozy we krwi.
Indeks i ładunek glikemiczny a PCOS
Indeks glikemiczny
W diecie osoby chorej na PCOS w szczególności dbamy o zachowanie niskiego indeksu i ładunku glikemicznego. Pomaga to zapobiec zbyt wysokim wahaniom glukozy we krwi, które natomiast sprzyjają zaburzeniom hormonalnym.
Indeks glikemiczny (IG) klasyfikuje żywność w zależności od tempa wchłaniania cukru we krwi – czyli obrazuje jak szybko rośnie stężenie cukru we krwi po zjedzeniu danego produktu. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym szybciej ulegają strawieniu, powodując przy tym gwałtowny wzrost, a następnie szybki spadek poziomu glukozy we krwi. Nie jest to korzystne dla naszego zdrowia. Z kolei produkty o niskim i średnim indeksie glikemicznym nie powodują tak dużych wahań poziomu glukozy we krwi, więc korzystniej oddziałują na nasz organizm.
Ładunek glikemiczny
Dieta z zastosowaniem potraw o niskim ładunku glikemicznym oddziałuje na przebieg PCOS za pośrednictwem jej pozytywnego wpływu na cały układ wewnątrzwydzielniczy. Dzieje się tak za sprawą tego, że obniżeniu ulega poziom testosteronu w surowicy krwi, poziom glukozy we krwi na czczo i tym samym poprawia się metabolizm insuliny.
Aby uzyskać posiłek o niskim ładunku glikemicznym należy go odpowiednio zbilansować. Posiłek taki musi być bogaty we wszystkie niezbędne wartości odżywcze (białka, tłuszcze, węglowodany i błonnik) w odpowiednich proporcjach. Przykładowo sama kasza jaglana z bananem będzie miała wysoki ładunek glikemiczny. Jeżeli ugotujemy ją na mleku i dodamy do niej jogurt typu skyr (źródła białka) oraz dodamy orzechy (źródło tłuszczu) to znacząco obniżymy ładunek glikemiczny całej potrawy. Kolejnym przykładem może być makaron w sosie pomidorowym – sam w sobie również będzie miał wysoki ŁG. Możemy to zmienić, dodając do tego dania pierś z kurczaka (źródło białka), cukinię (źródło błonnika) i nasiona słonecznika (źródło tłuszczu).
Produkty, które mają wysoki IG i które należy zdecydowanie ograniczyć w diecie osób chorych na PCOS:
- słodycze
- słodkie napoje
- musy owocowe, dżemy, konfitury
- suszone owoce
Tłuszcze
Aby zachować niski ładunek glikemiczny potrawy warto zadbać o odpowiednią podaż tłuszczu. Jednak to nie wystarczy – tłuszcz ten powinien być oczywiście odpowiedniej jakości. Zalecane tłuszcze w tej diecie to z pewnością jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Szczególnie istotne będzie zastosowanie źródła kwasów tłuszczowych Omega-3. Można to zrobić poprzez wprowadzenie do swojej diety produktów tj. migdały, orzechy nerkowca, orzechy włoskie czy orzechy brazylijskie. W orzechach tych poza kwasami Omega-3 znajdziemy selen i chrom. Składniki te mają korzystny wpływ na zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie, który często możemy zaobserwować u osób chorych na PCOS.
Inne produkty obfitującymi w zdrowe tłuszcze, które warto wprowadzić do swojej diety:
- Oleje roślinne np. olej lniany
- Pestki, nasiona np. pestki dyni, nasiona słonecznika
- Awokado
- Tłuste ryby morskie np. łosoś, makrela, śledź.
Produkty, które należy wyeliminować (lub mocno ograniczyć) z diety:
- tłuste mięso i przetwory mięsne – wieprzowina, gęś, kaczka
- smalec
Produkty wysokoprzetworzone
W diecie osoby chorej na PCOS isotne jest, by unikać w swoim codziennym żywieniu produktów wysokoprzetworzonych czyli wszelkich gotowych produktów ze sklepu, wyrobów cukierniczych, słodyczy, słonych przekąsek czy fast foodów. Warto też wybierać zdrowsze techniki przygotowywania potraw takie jak pieczenie, gotowanie, gotowanie na parze czy duszenie. Unikajmy produktów smażonych, ponieważ obfitują w większą ilość kalorii a także mają większą ilość szkodliwych dla organizmu chorej związków.
Zespół Policystycznych Jajników – kontrowersje
Jak można zauważyć z zaleceń przedstawionych powyżej, zdrowa dieta przy PCOS opiera się o zasady zdrowego żywienia przedstawione w Piramidzie Zdrowego Żywienia IŻŻ. Często jednak pojawiają się w sieci kontrowersje na temat spożycia glutenu u osób chorych. Badania wykazały, że u kobiet chorych na PCOS, u których nie stwierdzono jednocześnie celiakii lub nietolerancji na gluten nie ma potrzeby eliminowania glutenu z diety. Co więcej, jego nieumiejętne odrzucenie bez konsultacji z dietetykiem może przyczynić się do niedoborów cynku, magnezu, błonnika czy też witamin z grupy B w organizmie.
Druga kwestia dotyczy niedoborów witaminy D – stwierdzono, że nawet 80% kobiet chorych na PCOS ma niedobory tej witaminy we krwi. Bardzo ważne jest zadbanie o uzupełnienie tych niedoborów. Niestety często nie da się dokonać tego samą dietą, gdyż żywność nie obfituje w tą witaminę. Polecana jest suplementacja przeprowadzona pod okiem lekarza na podstawie przeprowadzonych wyników badań.
Sprawdź moją ofertę jeśli cierpisz na PCOS i potrzebujesz indywidualnie dobranej diety do swojej jednostki chorobowej.
Bibliografia
- Azziz R. i in.; “Polycystic ovary syndrome: an ancient disorder? ”; FertilSteril. 2011(95): 1544–1548.;
- Douglas C. C, Gower B. A. i in.; “Role of diet in the treatment of polycystic ovary syndrome. ”; “FertilSteril”. 2006(3): 679-688.;
- Spritzer P. M.; “Polycystic ovary syndrome: reviewing diagnosis and management of metabolic disturbances. ”; “Arg Bras Endocrinol Metabol”. 2014(2): 182-187.;