Spis treści
- Choroby wątroby
- Zasady diety wątrobowej
- Dieta w chorej wątrobie – co jeść a czego unikać?
- Przykładowy jadłospis
- Podsumowanie
Choroby wątroby
Wątroba nie posiada bezpośredniego unerwienia, więc sama w sobie nie powoduje bólu. Problemy z wątrobą mogą być jednak odczuwane jako nacisk na torebkę wątrobową, co objawia się uczuciem rozpierania lub bólem w prawym podżebrzu. Częstym, choć niespecyficznym objawem chorób wątroby jest chroniczne zmęczenie. W przypadku schorzeń dróg żółciowych, takich jak kamica żółciowa, objawy są bardziej wyraźne i obejmują ból oraz cholestazę (zastój żółci).
Najczęściej występujące choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie dietetyka
Do najczęstszych chorób wątroby i dróg żółciowych należą: kamica dróg żółciowych, stłuszczenie wątroby, polekowe toksyczne uszkodzenie wątroby (DILI), alkoholowa choroba wątroby (ALD), oraz ostre i przewlekłe zapalenia wątroby typu B i C (WZW B i WZW C).
Kamica żółciowa i jej powikłania
Kamica pęcherzyka żółciowego jest jedną z najczęstszych chorób, dotykającą 15-18% dorosłej populacji, a kobiety chorują na nią 2-3 razy częściej niż mężczyźni. U 30% kobiet powyżej 60. roku życia występuje kamica pęcherzyka żółciowego. Leczenie objawowej kamicy pęcherzyka żółciowego zwykle polega na cholecystektomii (usunięciu pęcherzyka żółciowego). W przypadkach, gdzie operacja nie jest możliwa, stosuje się kwas ursodeoksycholowy (UDCA). Pacjenci po cholecystektomii mogą nadal potrzebować UDCA, zwłaszcza jeśli występują objawy zespołu po cholecystektomii, takie jak bóle brzucha, wzdęcia czy nudności.
Około 5-20% osób po cholecystektomii doświadcza kamicy przewodowej, która może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak ostre zapalenie trzustki (OZT). Profilaktyka OZT jest kluczowa, a w przypadkach podejrzenia mikrokamicy zaleca się stosowanie UDCA.
Stłuszczenie wątroby
Stłuszczenie wątroby to patologiczny proces polegający na nadmiernym nagromadzeniu tłuszczu w komórkach wątrobowych. Najczęstszymi przyczynami są zespół metaboliczny, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia oraz nadwaga i otyłość. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) obejmuje trzy jednostki chorobowe: proste stłuszczenie wątroby (SW), stłuszczenie wątroby z procesem zapalnym (NASH) oraz marskość wątroby.
NAFLD i NASH diagnozuje się u osób, które nie nadużywają alkoholu. Kryteria diagnostyczne obejmują nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych (podwyższone AlAT i AspAT), nieprawidłowy wynik badania ultrasonograficznego oraz wykluczenie innych przyczyn stłuszczenia wątroby.
Leczenie NASH jest kompleksowe i obejmuje redukcję masy ciała, kontrolę cukrzycy typu 2 oraz leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosowanymi lekami są witamina E i UDCA, które poprawiają parametry wątrobowe.
Polekowe uszkodzenie wątroby
Polekowe uszkodzenie wątroby (DILI) może być wywołane przez różne leki, w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne, paracetamol, statyny i tetracykliny. Objawy takie jak osłabienie, jadłowstręt, dyskomfort lub ból w nadbrzuszu pojawiają się zwykle po kilku tygodniach od rozpoczęcia leczenia. Leczenie DILI polega na odstawieniu podejrzewanego leku, a w przypadkach nasilonych objawów cholestazy można zastosować UDCA lub glikokortykosteroidy.
Dieta wątrobowa - dieta dla osób z chorą wątrobą. Dieta wątrobowa – co jeść?
Schorzenia wątroby wymagają szczególnej uwagi, jeśli chodzi o dietę. Właściwe odżywianie może znacząco wspomóc leczenie oraz poprawić ogólną kondycję i pracę wątroby.
Zasady diety wątrobowej
Białko – ile i jakie?
Dziennie należy spożywać od 1 do 1,2 gramów białka na kilogram masy ciała. Białko sojowe, które wspomaga obniżanie cholesterolu oraz zmniejsza odkładanie się tłuszczu w ciele i trójglicerydów w wątrobie, jest szczególnie polecane. Warto pamiętać, że przy normalnej diecie zaleca się spożywanie około 0,8 g białka na kilogram masy ciała, więc w przypadku schorzeń wątroby zalecenia są nieco wyższe. Należy jednak zachować umiar, ponieważ nadmierna ilość białka może być szkodliwa.
Tłuszcze – jakość przede wszystkim
Tłuszcze powinny stanowić około 25% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Ważna jest ich jakość – preferowane są tłuszcze pochodzenia roślinnego, takie jak oleje, orzechy i pestki. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych oraz tłuszczów trans. Kwasy tłuszczowe omega-3, które znajdują się w rybach, olejach, orzechach i siemieniu lnianym, mają korzystny wpływ na stan wątroby i mogą pomagać w zmniejszaniu jej stłuszczenia.
Węglowodany – źródło energii i błonnika
Najważniejszym źródłem węglowodanów powinny być produkty bogate w błonnik i o niskim indeksie glikemicznym. Do takich należą brązowy ryż, pełnoziarnisty chleb, owsianka, czerwona papryka i buraki. Buraki dodatkowo zawierają betainę, która może mieć pozytywny wpływ na przebieg choroby wątroby, choć potrzebne są dalsze badania, aby to potwierdzić.
Aktywność fizyczna – ruch to zdrowie
Regularna aktywność fizyczna jest kluczowym elementem terapii schorzeń wątroby. Zaleca się ćwiczenia minimum 5 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut, zarówno aerobowe, jak i oporowe. Ćwiczenia te pomagają zwiększyć masę mięśniową i wrażliwość na insulinę, co jest niezwykle ważne dla zdrowia wątroby.
Witaminy i mikroelementy – niezbędne składniki diety
W przypadku diety wątrobowej, warto zadbać o odpowiednią podaż witamin. Dotyczy to zwłaszcza witaminy E i D, choć należy unikać ich nadmiaru, gdyż może to szkodzić wątrobie. Ważne są również witaminy C, cynk, polifenole oraz antocyjany, które znajdują się w borówkach, żurawinach i innych ciemnych owocach i warzywach.
Resweratrol – naturalny wsparcie dla wątroby
Resweratrol to związek chemiczny występujący w winogronach, orzechach, czerwonym winie i jagodach. Badania wykazały, że ma on wiele korzyści zdrowotnych, w tym redukcję stężenia lipidów w surowicy, modyfikację metabolizmu lipidów oraz zmniejszanie ilości trójglicerydów w wątrobie. Pacjenci przyjmujący resweratrol w dawce 50 mg dwa razy dziennie przez trzy miesiące odznaczali się zmniejszonym stanem zapalnym i większą apoptozą komórek wątrobowych w porównaniu do pacjentów, którzy otrzymywali placebo.
Dieta w chorej wątrobie - co jeść a czego unikać?
Dieta wątrobowa – co jeść na regenerację wątroby
Ogólne zalecenia żywieniowe dla osób z chorobami wątroby są podobne do tych, które dotyczą zrównoważonej diety. Dieta powinna być dobrze zbilansowana i dostarczać odpowiednią ilość białek, węglowodanów, tłuszczów, składników mineralnych oraz witamin. Ważnym elementem jest zmiana rodzaju białka w diecie poprzez wprowadzenie większej ilości białek roślinnych, które są bogate w błonnik. Błonnik pomaga w skróceniu czasu pasażu jelitowego i redukuje wchłanianie amoniaku.
W przypadku pacjentów z ostrą encefalopatią wątrobową zaleca się ograniczenie spożycia białka do 0,5 g na kilogram masy ciała dziennie. Podstawą diety osób z chorobami wątroby są węglowodany, które powinny stanowić około 40-60% całkowitego spożycia kalorii. Zaleca się, aby każdy posiłek zawierał węglowodany złożone.
Dzienne spożycie błonnika powinno wynosić 25-45 gramów. Tłuszcze natomiast powinny stanowić około 25-30% całkowitej liczby kalorii w diecie.
Dieta wątrobowa - czego nie wolno jeść przy problemach z wątrobą
Ograniczenie tłuszczów nasyconych - dieta łatwostrawna
Należy zredukować spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, które znajdują się w tłustych mięsach i wędlinach, podrobach, smalcu, tłustych produktach mlecznych oraz olejach tropikalnych (kokosowy i palmowy). Te tłuszcze mogą prowadzić do odkładania się tłuszczu w wątrobie, co pogarsza stan narządu.
Unikanie tłuszczów typu trans
Kwasów tłuszczowych trans należy całkowicie unikać. Znajdują się one w produktach cukierniczych i smażonych, niektórych twardych margarynach, zupach i sosach w proszku, słonych przekąskach oraz w posiłkach typu fast-food. Tłuszcze trans są szczególnie szkodliwe dla zdrowia wątroby i mogą przyczyniać się do jej stłuszczenia oraz innych poważnych problemów zdrowotnych.
Ograniczenie spożywania cukru i słodyczy
Nadmierna ilość cukru, słodyczy, miodu i dżemów w diecie może prowadzić do przekształcania cukru w trójglicerydy, które są magazynowane w komórkach wątroby, co prowadzi do jej stłuszczenia. Dlatego ważne jest, aby ograniczyć spożycie tych produktów.
Wyeliminowanie fruktozy
Produkty bogate w fruktozę, takie jak słodkie napoje gazowane oraz produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy, powinny zostać wykluczone z diety. Fruktoza w nadmiarze jest szczególnie szkodliwa dla wątroby i przyczynia się do jej stłuszczenia.
Unikanie alkoholu
Alkohol jest jednym z głównych czynników prowadzących do uszkodzenia wątroby. Osoby z problemami wątroby powinny całkowicie wykluczyć alkohol ze swojej diety, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom i wspomóc proces regeneracji.
Przykładowy jadłospis diety na wątrobę - co jeść, czego nie wolno?
Przykładowy jadłospis i przepisy na prawidłowe funkcjonowanie wątroby
Jak powinien wyglądać przykładowy jadłospis podczas leczenia chorób wątroby? Oto przykładowo dobrana dieta dla osoby chorej.
Śniadanie
- Owsianka na wodzie z dodatkiem świeżych owoców (np. borówki, truskawki) i łyżką nasion chia
- Herbata ziołowa (np. mięta, rumianek)
Drugie śniadanie
- Sałatka z mieszanki sałat, pomidora, ogórka, papryki i kawałków awokado
- 2 łyżki oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia jako dressing
- Szklanka soku marchwiowego
Obiad
- Pieczona pierś z kurczaka bez skóry
- Kasza jaglana z dodatkiem duszonej cukinii, marchewki i brokułów
- Surówka z kiszonej kapusty
Podwieczorek
- Koktajl z jogurtu naturalnego, banana, szpinaku i odrobiny miodu
- Garść migdałów
Kolacja
- Ryba gotowana na parze (np. dorsz) z dodatkiem soku z cytryny
- Brązowy ryż
- Sałatka z buraków i jabłek z dodatkiem orzechów włoskich
Podsumowanie - co jeść przy chorej wątrobie?
Dieta w schorzeniach wątroby powinna być indywidualnie dostosowana do każdego pacjenta, ale powyższe zalecenia mogą stanowić solidną podstawę do jej komponowania. Ważne jest, aby pamiętać o umiarkowaniu i jakości spożywanych produktów, a także regularnej aktywności fizycznej i odpowiedniej suplementacji witamin. Dzięki tym prostym krokom można znacząco poprawić zdrowie swojej wątroby i ogólną kondycję organizmu.