Dieta w niedoczynności tarczycy

Dieta w niedoczynności tarczycy odgrywa bardzo ważną rolę. Jakiś czas temu wzięłam udział w szkoleniu odnośnie żywienia w chorobach tarczycy, szkolenie to odbyło się w grudniu, w Katowicach i było organizowane przez Akademię Dietetyki Klinicznej. Dzisiaj chcę Wam przekazać wiedzę, jak powinna wyglądać dieta w niedoczynności tarczycy – zgodnie z najnowszymi i rzetelnymi badaniami.

Czym jest tarczyca?

Tarczyca to niewielki gruczoł umiejscowiony pomiędzy krtanią a tchawicą ważący ledwo 30g, składający się z dwóch płatów, połączonych między sobą cienkim pasmem tkanki gruczołowej. Przez narząd ten przepływa w ciągu 10 minut aż 50 litrów krwi, więc jest ona bardzo unaczyniona. Gruczoł też jest potrzebny do produkcji hormonów tarczycy: tyroksyny T4, trójjodotyroniny T3 i kalcytoniny. Większość chorób wywodzi się z nadmiernej lub niedostatecznej produkcji hormonów. W przypadku nadmiernej – mówimy o nadczynności tarczycy, natomiast przy niedostatecznej o niedoczynności tarczycy. Innymi przyczynami chorób tarczycy mogą być: zapalenia tarczycy, guzki tarczycy lub powiększenie tarczycy.

Jakie badania należy wykonać

Aby sprawdzić kondycję naszej tarczycy wykonujemy przede wszystkim badania krwi – czyli TSH, FT4 i FT3. Lekarz może dodatkowo zlecić przeciwciała anty-TSHR, anty-TPO, anty-Tg, Tg, a także ogólną morfologię, lipidogram, stężenie wapnia, sodu, żelaza i potasu. Możemy zostać poproszeni także o wykonanie badań obrazowych tj. USG tarczycy, RTG klatki piersiowej, MR szyi, echokardiografię, USG jamy brzusznej i scyntygrafię tarczycy.

Przyczyny

Wśród głównych przyczyn chorób tarczycy możemy wymienić mutację somatyczną, zaburzenie funkcji przysadki, zakażenia wirusowe, spory niedobór jodu, zaburzenia odpowiedzi immunologicznej lub usunięcie tarczycy.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest zespołem objawów klinicznych wywołanych niedoborem tyroksyny i niedostatecznym działaniem trijodotyroniny w komórkach. Tarczyca produkuje zbyt mało hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Sytuacja ta może doprowadzić do spowolnienia procesów metabolicznych.

Występowanie i czynniki ryzyka

Niedoczynność tarczycy występuje u ok.5% dorosłych kobiet i ok.1% dorosłych mężczyzn. Zwykle częstotliwość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem, natomiast choroba może występować także u dzieci i młodzieży. Wśród czynników ryzyka możemy wyróżnić zdecydowanie płeć żeńską, ze względu na hormony płciowe, niedobór a także nadmiar jodu, inne choroby autoimmunologiczne (np. Hashimoto), niedobór selenu, stosowane leki czy też inne zaburzenia.

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?

Główne objawy niedoczynności tarczycy:

• przyrost masy ciała
• zaburzenia miesiączkowania
• zmęczenie
• senność
• obniżone libido
• łamliwe włosy i paznokcie
• sucha skóra
• bóle stawów
• depresja
• zaparcia
• uczucie zimna
• słabsza pamięć

Możemy także zaobserwować zmniejszoną zdolność od skupiania uwagi, niestabilność emocjonalną, otępieni, zmniejszenie siły mięśniowej, łatwą męczliwość, kurcze i bóle mięśni, zmniejszenie wydalania wody, ochrypły, matowy głos, osłabienie tempa, niskie ciśnienie tętnicze.

Interakcje leków z żywnością

Niedoczynność tarczycy leczy się głównie farmakologicznie, przyjmując regularnie hormony tarczycy – lewotyroksynę. Lewotyroksyna przyjmowana w postaci leku ma takie samo działanie jak hormon wytwarzany w tarczycy. Regularne przyjmowanie dobrze dobranej przez lekarza dawki leku prowadzi do unormowania stężenia TSH w surowicy krwi. Lewotyroksyna występuje w postaci leków tj. Euthyrox, Letrox, Wolarex i Eltroxin. Na zwiększenie wchłaniania tego hormonu najlepiej działa przyjmowanie leku z samego rana, najlepiej ok. 1h przed spożyciem śniadania. Istnieją też produkty, które zmniejszają wchłanianie lewotyroksyny – zaliczamy do nich soję, kawę, wapń i sok grefrutowy. Z tego powodu zalecane jest, aby zachować odstęp pomiędzy przyjęciem leku a spożyciem tych produktów trwający kilka godzin, tak więc w żadnym wypadku nie popijamy leku kawą, sokiem grejpfrutowym, wodą w stylu “Muszynianki”, a także rezygnujemy ze śniadaniowego tofu.

Dlaczego dieta w niedoczynności tarczycy jest taka ważna?

Zdrowa i zbilansowana dieta w niedoczynności tarczycy pozwala zapewnić dobry stan zdrowia i samopoczucie a także dostarcza składniki wykorzystywane do produkcji hormonów tarczycy. Poza tym zmniejsza ryzyko rozwoju chorób współistniejących i spowalnia proces zapalny w organizmie. Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być odpowiednio zbilansowana ale też urozmaicona, dostosowana do dotychczasowych zwyczajów żywieniowych danej osoby, ale jednocześnie korygująca złe nawyki żywieniowe.

Wartości odżywcze

Węglowodany – 55-75%
Białka – 10-15%
Tłuszcze – 15-30%
Błonnik pokarmowy – 25-30g/d

Dieta w niedoczynności tarczycy

Odpowiednia dieta w niedoczynności tarczycy oczywiście nie zastąpi stosowania leków, ale wspomoże cały proces leczenia i przyczyni się do poprawy funkcjonowania organizmu.

Zalecane jest spożycie 5 posiłków w ciągu doby – 3 głównych posiłków i 2 przekąsek, w odstępach ok 3-4 godzinnych. Pierwszy posiłek należy spożyć do dwóch godzin od przebudzenia, a ostatni na dwie godziny przed snem. Podczas spożycia posiłku zalecane jest, aby maksymalnie się na nim skupić, unikając dodatkowych czynności – typu gazeta, telefon, komputer czy telewizor. Jeśli masz czas, by jeść tylko 3 posiłki w ciągu dnia to nie jest to błąd, jeśli pomiędzy nimi nie pojawi się 10 małych przekąsek.

Wśród zalecanych technik przyrządzania posiłków wyróżniamy gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania na tłuszczu, pieczenie w piekarniki, grillowanie, smażenie na niewielkiej ilości tłuszczu.

Mięso, drób, ryby i jaja – powinno się wybierać chude gatunki mięs tj kurczak, indyk, cielęcina oraz tłuste gatunki ryb tj. łosoś, makrela. Zalecane jest, aby dwa razy w tygodniu spożywać obiady bezmięsne i dwa razy w tygodniu obiady na bazie ryb.

Mleko i produkty mleczne spożywamy w ilościach 2 porcji dziennie, wybieramy nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu.

Produkty zbożowe – wybieramy głównie te pełnoziarniste, ze względu na to, że są bogate w błonnik, witaminy z grupy B, żelazo, Magnez, cynk.

Warzywa i owoce powinno się spożywać w ilości nie mniejszej niż 750g/dobę. Warzywa powinny być podstawą każdego posiłku, w morze zimowej warto sięgać po mrożonki, kiszonki i przetwory.

Tłuszcze – ograniczamy podaż nasyconych kwasów tłuszczowych. Wybieramy głównie orzechy, pestki, nasiona, awokado, oleje, oliwę.

Sól – spożywamy w ilości do 5g na dobę, co w zasadzie jest dietą bez dodatku soli, za sprawą tego, że 5g soli dostarczamy już z innych produktów spożywczych. Zamiast tego używamy ziół i przypraw bez dodatku soli.

Goitrogeny

Czyli inaczej produkty wolotwórcze – wiążąc się z jodem zaburzają jego wbudowywanie do cząsteczek hormonów gruczołu tarczycowego.

Możemy je znaleźć w takich produktach jak: kapusta, brukselka, kalafior, brokuł, jarmuż, kalarepa, rośliny strączkowe, w tym głównie soja, rzepa i brukiew, orzeszki ziemne i gorczyca.

Nie są to produkty zabronione w diecie przy niedoczynności tarczycy, jednak zaleca się ich ograniczenie. Dobrym sposobem jest gotowanie ich w dużej ilości wody bez przykrycia. W ten sposób dochodzi do inaktywacji sporej części związków wolotwórczych. Kluczowym jest także optymalna zawartość jodu i selenu w diecie.

Jod

Jod jest niezbędnym składnikiem wykorzystywanym do produkcji hormonów tarczycy. Niedobór tego składnika może powodować obniżenie stężenia T3 i T4 a także wzrostu poziomu TSH, powiększenie gruczołu tarczowego i w konsekwencji powstawanie wola. Niedobów powoduje także deficyty innych składników tj. żelazo, witamina A i selen. Zgodnie z badaniami British Thyroid Association 2016 zaleca się spożycie 150mcg jodu/d dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Jodu nie warto jednak “przedawkować” ponieważ jego nadmiar również nie jest korzystny. Może nasilać odpowiedź zapalną układu odpornościowego skierowaną przeciwko własnym antygenom tarczycowym, a także może prowadzić do efektu Wolffa-Cheikofa.

Źródła jodu: wody mineralne, czerwone wino, otręby, dorsz, tuńczyk, małże, makrela, ostrygyi sól jodowana. 5g soli jodowanej dostarcza nam 115ug jodu. 

Selen

Selen jest składnikiem enzymu dejodynazy, który uczestniczy w przemianie tyroksyny do trójjodotyroniny. Podczas niedoborów tego składnika dochodzi do zmniejszenia wytwarzania T3 oraz gorszej przyswajalności jodu.

Źródła selenu: ryby, czosnek, grzyby, orzechy brazylijskie, strączki, mięso, przetwory mięsne, produkty zbożowe i mleczne. 

Cynk

Cynk wykazuje działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne,  odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego. Wartości przeciwciał a-TPO i a-TG wzrastają podczas gdy obniża się stężenie cynku w surowicy krwi.

Źródła cynku: nasiona lnu, produkty zbożowe pełnoziarniste, zarodki pszenne, pestki dyni, mięso, jaja, czosnek, cebula, grzyby.

Żelazo

Żelazo jest składnikiem tarczycowej peroksydazy jodującej, odpowiada za aktywację przemian tyreoglobuliny do tyroksyny oraz trojjodotyroniny. Niedobór żelaza w organizmie może powodować obniżenie stężenia T3 i wzrost poziomu TSH. Niedoczynności tarczycy często może towarzyszyć anemia złośliwa.

Źródła żelaza: pestki dyni, czerwone mięso, nasiona lnu, otręby pszenne, mak, sezam, pistacje, żółtka, groszek, burak, ryby. 

Witamina D

Witamina D jest składnikiem odpowiadającym za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Ogrywa ważną rolę w etiopatogenezie chorób tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Jej niedobór obserwuje się u większości społeczeństwa naszego kraju, dlatego zalecana jest suplementacja tej witaminy.

Jeśli nie wiesz jak prawidłowo skomponować dietę podczas niedoczynności tarczycy, skontaktuj się ze mną za pomocą formularza.

Bibliografia

https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9..html